ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΚΑΙ Η ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΤΟΥ

Ο τίτλος της ανάρτησης είναι "κλεμμένος" από τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ του Δημήτρη Λιαντίνη. Εκεί θα τον βρείτε, ως τίτλο κεφαλαίου. Σελίδα 45. Και από το κεφάλαιο αυτό παραθέτουμε ένα απόσπασμα - ευαγγέλιο για όποιον μελετά Λιαντίνη:

"Δεύτερος όρος είναι η τακτική αναστροφή. Οφείλουμε όχι μόνο να διαβάζουμε τα κείμενα, αλλά να τα διαβάζουμε και σωστά. Δεν κατανοείται ένα λογοτέχνημα ποιότητας με μία μόνο ανάγνωση. Και αν κατανοείται δεν βιώνεται. Δεν αποκαλύπτεται, δηλαδή, η δύναμη και η φεγγοβολή του. Ο ευεργετικός λόγος που κρύβει, και που φυλάει του αναγνώστη.

Από αυτό το γνώρισμα της ποίησης πηγάζει η ανάγκη που μας σπρώχνει στα κείμενα αξίας.

Ύστερα ο τρόπος για να πλησιάσουμε την ποίηση δεν είναι λογοκρατικός. Εάν ειπώ, διαβάζω κάτι για να το εννοήσω, για να το εξηγήσω λογικά, για να του κάνω ανάλυση, ή για να βρω τα ωφέλιμα και τα ευάρεστα στοιχεία του δια μιας, έχω ειπεί κουβέντα ανθρώπου μισοπάλαβου.

Το ποίημα είτε μας μιλάει, είτε δε μας μιλάει, λέει ο Σεφέρης. Μπορεί να το διαβάσεις είκοσι φορές μέσα σε είκοσι μήνες ή σε πέντε χρόνια, και να μην σου ειπεί τίποτα. Και ξαφνικά εκεί που περπατάς στο ακροθαλάσσι για να πάρεις τον αέρα σου, ένας στίχος του χτυπάει ανεπάντεχα την ύπαρξή σου, όπως το ατλάζι του πελάγου σου χτυπάει τα μάτια, και σε φωτίζει ολόκληρο. Την ίδια ακριβώς στιγμή που φωτίζεται και το ποίημα μέσα σου.

Τότε σε πλημμυρίζει η κατάφαση. Αυτό που διαφορετικά το λέμε αισθητική συγκίνηση. Πίσω από το ποίημα νιώθεις την εμορφιά και τη μαγεία. Όπως ακριβώς πίσω από το πέσιμο του μήλου ο Νεύτων ένιωσε τη γήινη έλξη, και από την έκσταση που δοκίμασε υψώθηκε απότομα στην ουράνια μηχανική.

Ο Ελύτης στα νιάτα του έδωκε ένα σουρρεαλιστικό ορισμό στην ποίηση. Η ποίηση, είπε, είναι συνουσία επ' άπειρον. Εάν αυτός ο ορισμός για το γνήσιο ποιητή έχει ισχύ καταλυτικά ακατάλυτη, ο ευαίσθητος αναγνώστης συμμετέχει σ' αυτή τη σφαγή από δεύτερο χέρι. Όσο, να ειπούμε, συμμετείχε ο Πολύδωρος και η Νένα στη φλόγα του Ερωτόκριτου και της Αρετής.

Το συμπέρασμα, με μια πρόταση, είναι πως για να αποκτήσεις οργανικό δεσμό με τη λογοτεχνία μας χρειάζεται συνεχής αναστροφή, που δε γίνεται υπό τύπον αγγαρείας, αλλά πάντα σαν αναψυχή και χαρούμενος κόπος."

Αγαπητέ και τίμιε αναγνώστη.

Δεν παρέθεσα τυχαία αυτό το απόσπασμα από το έργο του Λιαντίνη. Ήδη τόνισα πως πρόκειται για "ευαγγέλιο" εκείνων που μελετούν Λιαντίνη. Είτε τις σελίδες του, το λόγο του δηλαδή, είτε και τη ζωή του. Την πράξη. Εν αρχή ην η πράξις... Υπενθυμίζω. Από τα Ελληνικά και αυτό. Και από το ίδιο κεφάλαιο. Σελίδα 46:

"Αυτός ο μέσα στα σκοτεινά πάμφωτος ειρμός κατανόησης που οδηγεί στο ποίημα, το φέρνει τόσο κοντά στην πράξη, ώστε τα δύο σχεδόν γίνουνται ένα.

Έτσι λέει λόγο αληθινό, εκείνος που διατείνεται ότι ποίημα είναι ο θάνατος του μάντη Μεγιστία στις Θερμοπύλες, η συνωμοσία του Βρούτου στη Ρώμη, η στέψη του Παλαιολόγου στο Μυστρά, και η άρνηση του Πολυζωίδη να υπογράψει την καταδίκη στη δίκη του Αναπλιού.

Ο Γκαίτε καθισμένος στην πέτρα της υπομονής και της γνώσης φωτίστηκε να μεταφράσει το Εν αρχή ην ο Λόγος του τέταρτου Ευαγγελίου με το Εν αρχή ην η Πράξις.

Το όνομα ποίημα παράγεται από το ρήμα ποιείν που σημαίνει πράττειν."

Κατάλαβες, καλέ μου αναγνώστη; Εσύ που νοιάζεσαι να μελετήσεις Λιαντίνη;

Εκτός και δε γνωρίζεις πως ο Λιαντίνης είναι ποιητής. Τότε να σου θυμίσω από τη Γκέμμα (σελίδα 203) τους ακόλουθους στίχους του:

Την Τυνδαρίδα Ελένη
την είδα την ευώλενη,
από τη Σπάρτη στο Μυστρά
και στου καιρού τα σείστρα.

Κι ηύρα τον κόσμο σκήτη
και μ' ηύρε ο κόσμος ποιητή.

Λέω πως δε γελάστηκες, δεν παρασύρθηκες να νομίσεις πως λέγω το Λιαντίνη ποιητή γιατί έγραψε και στίχους. Για τους δυο τελευταίους στίχους σου μιλώ. Τους ίδιους που συναντάμε και στις ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ (σελίδα 27 ) αλλά με έναν τάφο στη θέση του κόσμου:

Κι ηύρα τον κόσμο σκήτη
και μ' ηύρε ο τάφος ποιητή.

Οι ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, να το πούμε και αυτό, μπορεί να εκδόθηκαν μετά τη Γκέμμα, μα έχουν γραφτεί πολλά χρόνια πριν από το κύκνειο άσμα του Λιαντίνη. Προηγείται λοιπόν ο τάφος και έπεται ο κόσμος. Παραμένει όμως η σκήτη του κόσμου. Η ερημία του ποιητή.

Εκείνος λοιπόν στη σκήτη του κι εμείς με τις απορίες... Να αναζητούμε χρόνους και χρόνους την απάντηση στο αίνιγμα. Κάποιοι θαρρέψαν πως τη βρήκαν την ίδια κιόλας μέρα που εκείνος εξαφανίστηκε. Βρέθηκαν, βλέπεις, κάποιοι να πούνε πως τους αποκάλυψε τι επρόκειτο να κάνει...

Να με συμπαθάτε. Τι λογής αίνιγμα θα ήταν αυτό αν ο ίδιος ο Λιαντίνης έπιανε από πριν και αποκάλυπτε τη λύση του; Και τι θα ήταν και ο Λιαντίνης... Απλά κάποιος που θέλησε να τραβήξει πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας εξαφανίζοντας το νεκρό του σώμα επί εφτά χρόνια; Κι έπειτα ντρινννννν, χτύπησε το τηλέφωνο στην Κηφισιά και βρέθηκε ο νεκρός!!!

Αστεία πράγματα. Και μυθεύματα μόνο για αφελείς. Και άσχετους με τη φιλοσοφία του Λιαντίνη. Όλους εκείνους δηλαδή που δεν έχουν εννοήσει πως ο Δημήτρης Λιαντίνης είναι ποιητής και μάλιστα γνήσιος, αληθινός...

Καλοί μου φίλοι. Όταν μελετάτε Λιαντίνη να έχετε πάντα κατά νου εκείνο που χαρακτήρισα ευαγγέλιο. Να τον μελετάτε ξανά και ξανά και με απέραντη υπομονή. Κι όχι για τη λογική εξήγηση. Ούτε για την ανάλυση. Μισοπάλαβο θα σας έλεγε ο Λιαντίνης αν κάτι τέτοιο κάνατε. Αν μάλιστα τέτοιες λογικές εξηγήσεις και αναλύσεις τις δημοσιεύατε κιόλας, θα αφαιρούσε τελείως το πρώτο συνθετικό.

Να διαβάζουμε λοιπόν Λιαντίνη. Αλλά να τον διαβάζουμε σωστά.

Τηρώντας επακριβώς και όλα τα άλλα που αναφέρει στο κεφάλαιο των Ελληνικών για το ποίημα και τη δυσκολία του. Με ιδιαίτερη υπογράμμιση σε τούτο:

"Το ποίημα δεν είναι πτώμα να το δουλέψουμε

στο ανατομικό τραπέζι με το ψαλίδι και τις τσιμπίδες."

Ο ποιητής; Είναι; Είναι πτώμα και σκελετός; Όπως κατ' επανάληψη αντιμετωπίστηκε ο Λιαντίνης; Ακόμη και πολύ πρόσφατα... έγραψα ήδη την πικρία μου στο φόρουμ HOMA EDUCANDUS... για εκείνους που επιμένουν να αναζητούν στο διαδίκτυο φωτογραφίες του σκελετού του Λιαντίνη.

Κι αν εδώ προβάλεις την αντίρρηση, πως άλλο ποίημα και άλλο ο ποιητής, τότε απλά θα σου αντιγυρίσω πως ιδέα δεν έχεις από Λιαντίνη. Αλλιώς θα γνώριζες την περίφημη φράση του από το Χάσμα Σεισμού. Και τη σελίδα 24:

Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του.

Και τι πόνος φρικτός, εσύ που καταλαβαίνεις από Λιαντίνη, έστω και τόσο δα... να βλέπεις τη ζωή του να την ανεβάζουν στα ανατομικά τραπέζια. Να βλέπεις φωτογραφίες με σκελετούς. Ακόμη και αναλύσεις DNA... Ψέματα λέω; Έτσι ακριβώς δεν έγινε; Και ο ποιητής κατάντησε αρμάθα από κόκαλα και έλικες του γενετικού κώδικα...

Και έχουν το θράσος να λένε πως όλα αυτά τα έκαναν γιατί αγαπούσαν το Λιαντίνη!!! Όσο αγαπάει ο ανατόμος το πτώμα και ο τυμβωρύχος το νεκρό...

Γι' αυτό και λέμε πως αυτές οι τακτικές ακόμη και αν ξεκίνησαν από αφέλεια και όχι σκόπιμα, ζημίωσαν τη διάδοση του έργου του Λιαντίνη. Παρέσυραν ανθρώπους που με αγνή πρόθεση θέλησαν να γνωρίσουν τη φιλοσοφία του και τους έστρεψαν να αναζητούν τα κόκαλά του. Όχι το έργο του.

Πώς μου θυμίζουν όλα τούτα εκείνη την ωραία περιγραφή από το ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ της Γκέμμας. (σελ. 160 ) Με τη γούρνα και το νερό και τα πέντε χρυσά νομίσματα. Που ο "ορεινός ναυβάτης" τα είδε και:

"Τι φρόνιμο που θα 'ταν, συλλογίστηκε, βρίσκοντας οι άνθρωποι το χρυσάφι μέσα στο νερό να λογαριάζανε πολυτιμότερο το δεύτερο και ευτελέστερο το πρώτο. Όμως ετούτοι θαμπώνουνται από το χρυσάφι, και αλησμονούν το νερό. Μέσα στο μυαλό τους έχουν αναποδογυρισμένη την τάξη. Γι' αυτό η ιστορία τους δεν τραβάει φυσικά. Όπως, λόγου χάρη, τραβάνε τα βουνά. Που κάθε άνοιξη βλέπουμε ν' ανθίζει σταθερά στις πλαγιές τους ο γαύρος και η οξυά. Έσκυψε, πήρε στο χέρι του ένα φλουρί και κοίταξε προσεχτικά το ωραίο κεφάλι που είχε χαράξει ο αρχαίος χαράκτης. Το καλολόγιαζε και το θωρούσε. Σα να διάβαζε τους στίχους του μακρυνού ποιητή:

Αυτός που εις το τετράδραχμον επάνω
μια χάρη αφήκε απ' τα ωραία του νιάτα,
απ' την ποιητική εμορφιά του ένα φως.

Άφηκε το νερό της στέρνας και τα φλουριά, και πιάστηκε ν' ανηφορίζει πάλι στα ψηλώματα."

Το χρυσάφι... και όσα αυτό συμβολίζει. Αυτό σκέφτονται πάντα οι άνθρωποι. Ποιος να λογαριάσει το νερό; Μόνο κάτι παράξενοι και αργόσχολοι. Που στέκουνται στις όχθες κι έπειτα γράφουν:

ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ

Κι άλλοι, όμοιοί τους που με τον άνεμο και τον ποταμό συντονίζουν τα βήματά τους. Κάτι ναυβάτες. Που ξέρουν σε τι κόσμο ζουν. Δεν τρέφουν αυταπάτες. Μα ακολουθούν την άλλη πορεία. Το φως... Και τα μονοπάτια για τα ψηλώματα.

Αυτά έγραφε ο Λιαντίνης κι αυτά σας βεβαιώ δίδασκε...

Μα οι άνθρωποι, βιαστικοί πάντα, και προσανατολισμένοι στο χρυσάφι - όχι στο νερό - δε νοιάστηκαν διόλου να τον μελετήσουν πρώτα σε βάθος και μετά να μιλήσουν για εκείνον.

"Είναι στοιχειωδώς φρόνιμο προκειμένου να κρίνει κανείς κάποιον όχι μόνο να μελετήσει και να ξαναμελετήσει τα κείμενα,

το άγιο Πρωτότυπο,

όπως θα ‘λεγε ο Γκαίτε, αλλά και να τα μελετήσει ολόκληρα. Αρχή και τέλος.

Όταν λοιπόν βγη αυτό το χειρόγραφον εις φως, διαβάζοντάς του όλο οι τίμιοι αναγνώστες, αρχή και τέλος, τότες έχουν το δικαίωμα να κάμη ο καθείς των την κρίση του είτε υπέρ, είτε κατά,

γράφει και ξαναγράφει ο αγράμματος Μακρυγιάννης."

Κι έτσι έγραψε και ξανάγραψε και ο Λιαντίνης. Από το Homo Educandus, σελ. 105, το απόσπασμα...

Ας καθίσει ο καθείς μποστά στον καθρέφτη του να αποκριθεί αν έτσι έπραξε. Αν ξεσκόλισε πρώτα όλο το έργο του Λιαντίνη... όχι μόνο τη φράση για το αληθινώτερο ποίημα του γνήσιου ποιητή, αλλά και την άλλη, από τα Ελληνικά (σελ. 84 ) που απαραίτητα τη συμπληρώνει:

«Είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του αληθινού ποιητή.»

Και ερωτώ. Είναι ή δεν είναι αληθινός ποιητής ο Λιαντίνης; Είναι τότε ή δεν είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του;

Το λανθάνειν, τίμιε αναγνώστη, έντιμα θα παραδεχθώ πως είναι ανθρώπινο. Και ο αναμάρτητος μόνο τον πρώτο λίθο ας σηκώσει. Εγώ όχι. Κι αν γράφω αυτά που γράφω είναι για ένα λόγο και μόνο. Να καταλάβουμε - ΟΛΟΙ - έστω και αργά, πως με τη βιογραφία του Λιαντίνη δεν ξοφλάς τόσο εύκολα.

Εμείς τουλάχιστον αυτό αποκομίσαμε ως πείρα και βίωμα και όχι μόνο ως στείρα διδαχή από το λόγο το δικό του. Και έτσι έχουμε σκοπό να βαδίσουμε. Όπως ακριβώς ζήτησε και ο ίδιος στην τελευταία του διδασκαλία. Με:

ΠΑΝΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΠΑΝΤΑ ΑΓΡΥΠΝΑ

ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ

Και με τη βεβαιότητα πως θα τον διαβάζουμε και πάντα καινούριο θα τον βρίσκουμε. Όπως δηλώνει και η παράξενη φράση πάνω από τον πίνακα ονομάτων της Γκέμμας: "Η επιστροφή"...

Επιστροφή και αναστροφή. Γιατί τα ποιήματα των γνήσιων ποιητών δεν κατανοούνται με μία ανάγνωση. Ούτε και με δύο. Θα τα διαβάσεις εκατό φορές. Μέχρι και αν να φωτιστούν εντός σου...

Όσο για τη ζωή του γνήσιου ποιητή; Το αληθινώτερο των ποιημάτων του;

Άστο καλύτερα. Είναι υπόθεση ασύλληπτη!

_______________________________

ΥΓ Ακόμη και ένας Λιαντίνης δεν έγραψε βιογραφίες ποιητών... Και όμως τρία βιβλία του είναι για ποιητές.

Το ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ για τις Ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε,

το ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ για το φιλοσοφικό Σολωμό

και Ο ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ για την ποιητική του Σεφέρη.

Κι έχουμε υπόψη και το ανέκδοτο έργο του, το ΡΕΚΒΙΕΜ, για τον Καβάφη, που σημειωτέον έμεινε ημιτελές.

Βρίσκουμε σε αυτά και βιογραφικές πληροφορίες για τους ποιητές. Δεν ισχυρίζεται όμως ο συγγραφέας σε καμία περίπτωση πως το έργο του είναι βιογραφία ούτε παριστάνει το βιογράφο αυτών των ποιητών. Γιατί ο Λιαντίνης κατάφερε να κρατήσει τη ζωή του κατά το πλάγιασμα της βροχής. (Νηφομανής, σελ. 159 - 163) Και να ζήσει με μέτρο, τάξη και κλιτότητα. Έτσι βιογραφία ποιητή δεν εξέδωσε. Σημειώνοντας απολογητικά και επεξηγηματικά τη στάση του με τη φράση των Ελληνικών, πως είναι ασύλληπτη υπόθεση μια τέτοια βιογραφία...