ΡΕΚΒΙΕΜ

Το Ρέκβιεμ είναι τίτλος ενός χειρογράφου που έως πρόσφατα είχαμε την εντύπωση ότι ο Δημήτρης Λιαντίνης το εμπιστεύτηκε σε ένα μαθητή του, τον κ. Η. Αναγνώστου, τον οποίο αναφέρει και στο τελευταίο γράμμα προς την κόρη του πως κρατά ως ιδιοκτησία μέρος του αρχείου του. Η εντύπωση βασιζόταν σε πληροφορία που είχαμε διαβάσει στο ίντερνετ. Οφείλουμε, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, να επισημάνουμε ότι επίσημη ανακοίνωση του κυρίου Αναγνώστου για το ζήτημα αυτό δεν έχουμε υπόψη μας.

Το τελευταίο όμως διάστημα που ευτυχής συγκυρία μας έδωσε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τη σύζυγο του Δημήτρη Λιαντίνη, την καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη, διαπιστώσαμε ότι το χειρόγραφο του έργου αυτού βρίσκεται στα χέρια της όπως και το υπόλοιπο αρχείο που άφησε ο άντρας της. Μάλιστα η κ. Λιαντίνη μας παραχώρησε και απόσπασμα αυτού του έργου προς δημοσίευση. Δείτε τη σχετική μας ανάρτηση με τον τίτλο ΛΑΓΝΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΛΑΓΝΟΔΙΩΚΤΟΙ.

Αντιγράφουμε τη διαφωτιστική για το έργο σημείωση της κ. Λιαντίνη, όπως τη διαβάσαμε στο απόσπασμα που μας απέστειλε:

"Από το ημιτελές ανέκδοτο βιβλίο του Δ. Λιαντίνη για τον Καβάφη με τον τίτλο REQUIEM. Πρόκειται για παράγραφο του πρώτου μέρους με τον τίτλο «Νείλου Δέλτα». Το χειρόγραφο κείμενο είναι γραμμένο σε πολυτονική μορφή. Το βιβλίο, το οποίο δεν περατώθηκε, γράφτηκε το 1985 - 1986. Ορισμένα τμήματα του REQUIEM έχουν συμπεριληφθεί στη ΓΚΕΜΜΑ."

Παραθέτουμε επίσης εδώ ένα ακόμα απόσπασμα του ΡΕΚΒΙΕΜ όπως δημοσιεύτηκε παλιότερα στο περιοδικό του Συλλόγου των σπουδαστών του Μαράσλειου Διδασκαλείου, το "Μαρασλειακό Βήμα". Λίγες οι γραμμές, μεγαλειώδης και πάλι η αίσθηση από το λόγο του Λιαντίνη:

1. σελ. Χειρογράφου 30-32

"Ο Καβάφης αναφέρεται σκόρπια και σπάνια, καίρια όμως, στην αλογάριαστη σκληρότητα των ρωμαίων υπάτων, κατά την εποχή της αναβαίνουσας Δημοκρατίας: είναι φρικτότατοι εχθροί οι Ρωμαίοι.

Και αλλού με δύο μόνο λέξεις περιγράφει την κατολίσθηση των ανθρώπινων όγκων στον αφανισμό και το θρήνο: η απαισία λήξις

Αυτό το γεγονός η Ιστορία το πέρασε μέσα από τη συνοπτική και άοσμη διαπίστωση: υποταγή της αρχαίας Ελλάδας στη Ρώμη.

Η απαισία λήξις. Οι δύο λέξεις του Καβάφη μας περικαλούν να συλλογιστούμε την πτώση της Ελλάδας, όπως συλλογιζόμαστε το θάνατο ενός ανθρώπου. Ο θάνατος του ανθρώπου είναι θεώρημα διπλού τύπου. Ο ένας δηλώνει την ηχώ και την εντύπωση που σκορπίζει η αγγελία του. Είναι η φραστική σήμανση και η υποδοχή της. Μια εξωτερική περιβολή του συμβάντος δηλαδή που ντύνει και κρύβει την ουσία του.

Ο άλλος ερμηνεύει το γεγονός της πράξης. Ο διαδραματισμός του θανάτου συγκεντρώνεται και αποτυπώνει την πορεία του θνήσκοντος.

Όταν ο σωματικός πόνος οξύνεται, ώσπου να αχρηστέψει τη φωνή. Όταν η δύσπνοια και οι σπασμοί συνοδεύονται από τη μελάνωση των άκρων, από τη γλαύκωση των ματιών, ή την τρόμωση της όρασης. Όταν το αγγρίφωμα των σωθικών γίνεται με λεπίδες και άγκιστρα. Και η παράταση της αλλοφροσύνης δεν ανακουφίζεται από την παράκλητη ανάπαυλα, από τη χαλάρωση των διαλειμμάτων, από το στιγμιαίο ησυχασμό. Όταν ο ρόγχος και το φλέγμα έχουν γίνει στο λάρυγγα ένα άρρωστο φίδι. Όταν οι καθετήρες, οι, ορροί, τα οξυγόνα και οι μορφίνες αγωνίζονται να κρατήσουν τις υψηλές φωνίδες της οδύνης, το γούρλωμα του πνιγμού, την ακράτεια των οργάνων και την ακυβέρνητη ακοσμία τους. Όταν η αϋπνία μετρά τους δείχτες των ωρών που αργοπορούν ως το σταμάτημα.

(Πενήντα χρόνους κράτησε το ξεψύχισμα της Ελλάδας. Και ανάμεσα στα διαστήματα των τεσσάρων συρράξεων συνοδεύονταν υπόκωφα από ολόκληρον αυτό το βασανισμό του ψυχοραγούντος. Κυττάχτε, κι ακούστε! πίσω από τους αυλούς και τις φωταψίες του Φιλίππου του Ε', μας λέει ο Καβάφης).

Και από κοντά είναι η φρικτή γνωριμία με το μηδέν, εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ' τη ζωή.

Η βαθμιαία, η αυξητική, η ανεπίστροφη γνωριμία με το μηδέν. Είναι η κλιμακωτή βίωση της προχώρησης σε ορίζοντες όλο και πιο ζοφερούς ενός ουρανού απ' την αρχή ζοφερού. Ποιες και ποιας λογής είναι οι επιτακτικές βαθμίδες του μαύρου; Οι όχι τρεις, αλλά τριάντα τρεις!

Αυτή τη δεύτερη όψη του θανάτου δεν τη χωρούν οι περιγραφές. Μόνο για μια στιγμή πάει να την ανεβάσει στα μάτια μας ο στίχος του μοιρολογιού: Τα ξένα δάκρυα είναι νερό και τα δικά μας αίμα.

Ξένα δάκρυα είναι η περιγραφή της Ιστορίας. Του Καβάφη η ποίηση όμως είναι το αίμα. Που γίνεται αίμα δικό μας, όταν στοχαστούμε ότι σε κάποια στροφή αυτή η άλλη όψη του θανάτου, η προσωπική δηλαδή, έχει στήσει και σε μας το καρτέρι της. Η απαίσια λήξις, που περιμένει τον καθένα μας".

1. σελ. Χειρογράφου 52-54

"Η ιδέα του Απολείπειν ο θεός Αντώνιον είναι η ωραία στάση μπροστά στο θάνατο. Δεν είναι ανάγκη να γίνεις Αντώνιος, ώστε εκείνο που θα χάσεις πεθαίνοντας να είναι η πόλη του Αλεξάνδρου.

Η Αλεξάνδρεια είναι το άλλο όνομα της ζωής.

Στον καθένα που αξιώθηκε να υψωθεί σε συνείδηση, να ανοίξει τα μάτια του δηλαδή και να κλείσει μέσα τους το θαύμα της ζωής, στον καθένα που είχε τη χαρά έστω και μόνο να κυττάξει ένα Μάη τις ανθισμένες σπίθες των σπάρτων, του χαρίζεται, και του χρεώνεται μια ολόκληρη Αλεξάνδρεια. Με το φάρο, με τη Βιβλιοθήκη της, τους στόλους και το Νείλο, την αιχμηρή της χερσόνησο στη μακρυνή γοητεία των Φαραώ, με τους χορούς της ιερής νύχτας και της ιερής φρίκης, και με την Κλεοπάτρα της. Αυτή τη μυθική συναλλαγματική ο άνθρωπος με την πράξη του θανάτου του την εξοφλεί ως τον τελευταίο του όβολο.

Η ώρα της πληρωμής επομένως αξιώνει γενναιοδωρία και αρχοντιά ισομέτρητη προς το μέγεθος της χρέωσης.

Όρος που ορίστηκε κοινός για το βασιλιά και το στρατιώτη, το φοροβαστάχτη και το βιολιστή, τον ταξιδευτή και τον ερωτευμένο. Ο Σαίξπηρ με τον Αντώνιο και την Κλεοπάτρα του ένιωσε πως δεν ετραγούδησε όλες τις στροφές ταυ τραγουδιού του.

Έτσι συμπλήρωσε του μουσικού θρήνου το μέσα του κενό με το Ρωμαίο και την Ιουλιέττα του. Σημείο πως είτε κλασσικά είτε ρομαντικά δουλέψεις το απαλό σφιχταγκάλιασμα του Έρωτα και του θανάτου, πως είτε από την πλευρά της πλήρωσης, είτε από την πλευρά της στέρησης το ιδείς, τελικά δεν μπορείς να εκταθείς και να συμπέσεις με το άπειρο όριο του ακαταμάχητου συμπλέγματος.

Ακόμη και όταν είσαι ο Σαίξπηρ".

1. Πηγή αναδημοσίευσης: ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΦΟΡΟΥΜ
   

1. Σύνδεσμος: Τα βιβλία του Λιαντίνη