Οροφέρνης

Οροφέρνης *

Αυτός πού εις τό τετράδραχμον επάνω
μοιάζει σάν νά χαμογελά τό πρόσωπό του
τό έμορφο, λεπτό του πρόσωπο,
αυτός είν’ ο Οροφέρνης Αριαράθου.

Παιδί τόν έδιωξαν απ’ τήν Καππαδοκία,
απ’ τό μεγάλο πατρικό παλάτι,
καί τόν εστείλανε νά μεγαλώσει
στήν Ιωνία, καί νά ξεχασθεί στούς ξένους.

Ά εξαίσιες τής Ιωνίας νύχτες
πού άφοβα, κ’ελληνικά όλως διόλου
εγνώρισε πληρή τήν ηδονή.

Μές στήν καρδιά του, πάντοτε Ασιανός
αλλά στούς τρόπους του καί στήν λαλιά του Έλλην,
μέ περουζέδες στολισμένος, ελληνοντυμένος,
τό σώμα του μέ μύρον ιασεμιού ευωδιασμένο,
κι απ’ τούς ωραίους τής Ιωνίας νέους,
ο πιό ωραίος αυτός, ο πιό ιδανικός.

Κατόπι σάν οί Σύροι στήν Καππαδοκία
μπήκαν, καί τόν εκάμαν βασιλέα,
στήν βασιλεία χύθηκεν επάνω
γιά νά χαρεί μέ νέον τρόπο κάθε μέρα,
γιά νά μαζέυει αρπαχτικά χρυσό κι ασήμι,
καί γιά νά ευφραίνεται καί νά κομπάζει
βλέποντας πλούτη στοιβαγμένα νά γυαλίζουν.
Όσο γιά μέριμνα τού τόπου, γιά διοίκηση -
ούτ’ ήξερε τί γένονταν τριγύρω του.

Οί Καππαδόκες γρήγορα τόν βγάλαν
καί στήν Συρία ξέπεσε, μές στό παλάτι
τού Δημητρίου να διασκεδάζει καί νά οκνεύει.

Μιά μέρα ωστόσο τήν πολλήν αργία του
συλλογισμοί ασυνείθιστοι διέκοψαν
θυμήθηκε πού ατ’ τήν μητέρα του Αντιοχίδα,
κι απ’ τήν παληάν εκείνη Στρατονίκη
κι αυτός βαστούσε απ’ τήν κορώνα τής Συρίας,
καί Σελευκίδης ήτανε σχεδόν.
Γιά λίγο βγήκε απ’τήν λαγνεία κι απ’τήν μέθη,
κι ανίκανα, καί μισοζαλισμένος
κάτι εζήτησε νά ραδιουργήσει,
κάτι νά κάμει, κάτι νά σκεδίασει,
κι απέτυχεν οικτρά κ’ εξουδενώθει.

Το τέλος του κάπου θα γράφηκε κ' εχάθη·
ή ίσως η ιστορία να το πέρασε,
και, με το δίκιο της, τέτοιο ασήμαντο
πράγμα δεν καταδέχθηκε να το σημειώσει.

Αυτός που εις το τετράδραχμον επάνω
μια χάρι αφήκε απ' τα ωραία του νειάτα,
απ' την ποιητική εμορφιά του ένα φως,
μια μνήμη αισθητική αγοριού της Ιωνίας,
αυτός είν' ο Οροφέρνης Αριαράθου.

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Με αφορμή την προηγούμενη ανάρτησή μας, για τον Οδυσσέα στο έργο του Λιαντίνη, και όσα εκεί αναφέραμε σχετικά με το ποίημα αυτό του Καβάφη. Αντιγράφουμε χαρακτηριστικά τούτο:

"Μια αόρατη κλωστή που ενώνει τα σπασμωδικά νοήματα και αποκαλύπτει πως ο Λιαντίνης δεν έγραψε, ο Λιαντίνης έζησε. Με την ίδια έννοια που αναλύει τον όρο ο ίδιος στα Ελληνικά του (σελ. 117) και μιλώντας για τους έλληνες. "Το ξέρουμε αυτό;", ρωτάει εκεί ο Λιαντίνης. Και παραθέτει τούτο:

Όσο για μέριμνα του τόπου, για διοίκηση -
ούτ' ήξερε τι γένονταν τριγύρω του.

Αχ! ο Καβάφης. Πάντα μπροστά μας βγαίνει ο πονηρός ο γέρος. "

Ο πονηρός ο γέρος ή ο πονηρός Λιαντίνης; Ολόκληρο μεταλλείο υπάρχει εδώ. Να έχεις όρεξη και χρόνο να μελετάς και να γράφεις. Και πρώτα πρώτα, αυτό ο αρχοντογεννημένος Οροφέρνης ποιον σύγχρονο πολιτικό σας φέρνει στο μυαλό; Που τον εκάμαν και αυτόν "βασιλιά" του τόπου και τα έκαμε θάλασσα; Για μέριμνα του τόπου, για διοίκηση, έχοντας πλήρη άγνοια και έχοντας "διαζύγιο" με την πραγματικότητα γύρω του; Κι αφού τον καθαιρέσανε, άρχισε τώρα τις ραδιουργίες και πάλι στο "θρόνο" να γυρίσει;

Εκείνος ο παλιός ήτανε λέει ο Καβάφης στην καρδιά Ασιανός, στα άλλα Έλλην. Τον τωρινό μια άλλη ήπειρος τον διεκδικεί μα όπως και να έχει μισός Έλληνας κι αυτός.

Τι τα θες όμως και τι τα γυρεύεις. Τα τραγούδησε τα κατορθώματα του Οροφέρνη ο Καβάφης, τα υπογράμμισε ο Λιαντίνης, εμείς όμως εκεί. Να ανεβάζουμε Οροφέρνηδες στην εξουσία. Ίσα ίσα για να δούμε πως δεν καταφέρνουν ούτε δυο γαϊδουριών άχυρα να μοιράσουν. Μάλιστα κι εκείνος ο παλιός δύο χρονάκια πρόλαβε τα σκήπτρα να κρατήσει. Από το 159 π. μέχρι το 157.

Άραγε τα είχε προβλέψει όλα αυτά ο Λιαντίνης; Ή έτσι τυχαια πέταξε στο κείμενο για τον Οροφέρνη; Πάντως η συνέχεια του κειμένου στα Ελληνικά λέγει τούτα:

"Σήμερα μία μυλόπετρα πλακώνει την παιδεία των παιδιών μας. Ένας βραχνάς γράφει το παρόν μίζερο, και διαγράφει απαίσιο το μέλλον της χώρας.

Γιατί η αγωγή των νέων είναι κακή. Και η αγωγή των νέων είναι το θεμέλιο της πολιτείας. Και κρίνει τη σωτηρία και την ικμάδα της από το Α ως το Ψ. Αφήνω σκόπιμα έξω τα Έκτορος λύτρα, γιατί εκεί ο χαλασμός και ο θρήνος είναι μέγας.

Η παιδεία των νέων είναι το δυνατό αίμα και ο αέρας ιωδίου για το μέλλον των λαών. Επένδυση πιο ασφαλή για προοπτική μακρόπνοη δεν πρόκειται να βρεις. Την αλήθεια αυτή τη λαλούν και την κράζουν από τους νόμους του Λυκούργου μέχρι τους χάρτες του ΟΗΕ. Όμως της δικής μας παιδείας το αίμα έχει αιματοκρίτη λευχαιμίας.

Χρειάζεται να στηθούν οδοφράγματα στους δρόμους. Να στηθούν δικαστήρια στις αίθουσες. και ίσως ίσως γκιλοτίνες στις πλατέες. Να σταυρωθεί το κακό και να πάψει η βασκανία.

Από τον καιρό του Σχινά και του Μαυροκορδάτου μας βαραίνει ο σοφολογιότατος και ο φαναριώτης. Το δίκαιο του μέλλοντος όμως χρειάζεται πολλούς δικαστές σαν τον Τερτσέτη τίμιους. Και σαν τον Πολυζωίδη. Για να εξαλειφθούν κάποτε οι αιτίες της δίκης του Κολοκοτρώνη."

Δ. Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ. 117

Ποια δίκη γινόταν στην Ελλάδα την εποχή που ο Λιαντίνης γράφει τα Ελληνικά; Θυμίζω ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε αρχές της δεκαετίας του '90.

Κι ακόμη. Ποιος είχε εκείνη την περίοδο αναλάβει (τρομάρα του) το υπουργείο Παιδείας;

Μάλιστα, πριν γράψει όλα αυτά στη σελίδα 117 ο Λιαντίνης, σημειώνει και τούτο:

"Σήμερα μάλιστα που είμαστε "και τέλος πάντων, να, τραβούμε εμπρός", που λένε οι ηλεκτρονικοί και ο πολιτικός αναμορφωτής του Καβάφη, στη διδακτική των Αρχαίων Ελληνικών θα χρησιμοποιήσουμε και την "προηγμένη τεχνολογία".

Υπολογιστές, μικροδιδασκαλίες, κλειστά κυκλώματα, βιντεοκασέτες, οπτικοακουστικά, και τα συναφή.

Όλα αυτά είναι έγκριτα και να τα χαιρετάς. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται αλλού. Και το πρόβλημα, είναι το ένα, που έχουμε μόνο τη δική του ανάγκη, και κανενός άλλου. Όπως ακριβώς κάποτε το είπε και ο Ιησούς, δάσκαλος πρώτος, καθώς επιτιμούσε τρυφερά τη Μάρθα, και κοίταζε έμπιστα τη Μαρία.

Το πρόβλημα λοιπόν διατυπώνεται έτσι: Δεν έχει νόημα να διδάσκεις τη διδακτική των Αρχαίων Ελληνικών, έστω κι αν η δεξιοτεχνία σου ξεπερνά τις "ηλεκτρικές τρίπλες" του Μαραντόνα, όταν δεν έχεις ιδέα για το τι είναι ο κλασικός κόσμος. Όταν δεν άκουσες ποτέ σου το λόγο: οι έλληνες δε γράψανε, οι έλληνες ζήσανε. Το ξέρουμε αυτό;

Όσο για μέριμνα του τόπου, για διοίκηση -
ούτ' ήξερε τι γένονταν τριγύρω του.

Αχ! ο Καβάφης. Πάντα μπροστά μας βγαίνει ο πονηρός ο γέρος."

Δημήτρης Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ. 116 - 117

Είναι πραγματικά απίστευτο αλλά ακόμη και στο σημείο αυτό, την εισβολή των ηλεκτρονικών μέσων, ή αν θες την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που τα δύο τελευταία χρόνια κουραστήκαμε να το ακούμε, ο λόγος του Λιαντίνη είναι προφητικός. Και μόνο εμείς στραβοί, κουφοί και μπουμπούνες. Που μας τα έλεγε στα ίσα και δεν καταλαβαίναμε ότι μας λέει όσα ακριβώς θα συμβούν. Κι όχι υποθέσεις...

Κι εκείνο "οι έλληνες δε γράψανε, οι έλληνες ζήσανε" ευθέως λέει πως εν αρχή ην η πράξις και όχι τα όμορφα τα λόγια τα μεγάλα που όλο εκείνο το διάστημα είχαν γεμίσει τις κεφάλες μας και μυαλό δεν είχαμε να καταλάβουμε για πού τραβάμε...

Κλείνοντας λίγα χρόνια αργότερα τη Γκέμμα και πάλι ο Λιαντίνης το ίδιο θα επισημάνει. Τη διαφορά, την τρομερή. Πως έζησε την αλήθεια. Δεν την είπε απλά... Ένα ο λόγος του και η ζωή του. Όπως δηλαδή θα έπρεπε και όπως δυστυχώς δεν είναι ο λόγος και η ζωή και τα έργα των ηγετών μας. Από τον καιρό του Οροφέρνη και μέχρι σήμερα...

______________________

* Στίχους από τον Οροφέρνη του Καβάφη συναντούμε και στο Εδώ Μεσολόγγι της Γκέμμας:

"Τι φρόνιμο που θα 'ταν, συλλογίστηκε, βρίσκοντας οι άνθρωποι το χρυσάφι μέσα στο νερό να λογαριάζανε πολυτιμότερο το δεύτερο και ευτελέστερο το πρώτο. Όμως ετούτοι θαμπώνουνται από το χρυσάφι, και αλησμονούν το νερό. Μέσα στο μυαλό τους έχουν αναποδογυρισμένη την τάξη. Γι' αυτό η ιστορία τους δεν τραβάει φυσικά. Όπως, λόγου χάρη, τραβάνε τα βουνά. Που κάθε άνοιξη βλέπουμε ν' ανθίζει σταθερά στις πλαγιές τους ο γαύρος και η οξυά. Έσκυψε, πήρε στο χέρι του ένα φλουρί και κοίταξε προσεχτικά το ωραίο κεφάλι που είχε χαράξει ο αρχαίος χαράκτης. Το καλολόγιαζε και το θωρούσε. Σα να διάβαζε τους στίχους του μακρυνού ποιητή:

Αυτός που εις το τετράδραχμον επάνω

μια χάρη αφήκε απ' τα ωραία του νιάτα,

απ' την ποιητική εμορφιά του ένα φως.

Άφηκε το νερό της στέρνας και τα φλουριά, και πιάστηκε ν' ανηφορίζει πάλι στα ψηλώματα."

Δ. Λιαντίνης, Γκέμμα, 160