Η ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΛΙΑΝΤΙΝΗ ΝΑ ΜΙΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΤΟΥ ΖΩΗ

Μια πολύ ωραία ερώτηση δέχτηκα σήμερα. Αν έχω την έγκριση του ίδιου του Λιαντίνη να μιλώ για την προσωπική του ζωή. Και αν την έχουμε όλοι μας... 

Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα αφενός περιλαμβάνει πολλές πτυχές και αφετέρου δεν είναι καθόλου εύκολο να δοθεί. Και όχι μόνο γιατί ο Λιαντίνης δεν είναι πια εδώ, για να δίνει ή να μη δίνει τέτοιες εγκρίσεις, αλλά κυρίως γιατί θα μπορούσε μεν κάποιος να θωρακίσει το δικαίωμα της αναδίφησης των γεγονότων της προσωπικής ζωής ενός ποιητή και δη του Λιαντίνη πίσω από το επίσημο γραπτό ντοκουμέντο του ίδιου του Λιαντίνη:

Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του.

Δ. Λιαντίνης, Χάσμα Σεισμού, σελ. 24

την ίδια ώρα όμως  θα τον έπιανε τρόμος από μια άλλη κουβέντα του:

Είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του αληθινού ποιητή. 

Δ. Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ. 84

Αυτές είναι οι δύο αληθινές συμπληγάδες που φυλακίζουν όποιον θελήσει να γράψει για το Λιαντίνη.  Από τη μια σε προειδοποιεί ότι δεν μπορείς να μιλήσεις για το έργο του αν δε μιλήσεις και για τη ζωή του. Κι από την άλλη σου κόβει τα ποδάρια εκείνο το "ασύλληπτη υπόθεση". 

Πες όμως ότι είσαι ή τόσο γενναίος ή τόσο τρελός και βάζεις μπρος να αποκρυσταλλώσεις τη ζωή του Λιαντίνη σε λέξεις. Και μάλιστα γραπτές. Νέο θηρίο ξεπροβάλλει ευθύς. Και πάλι με δύο κεφάλια. Το ένα λέγεται ΤΙ και το άλλο ΠΩΣ. Εδώ δεν είναι η παλικαριά μα η επιμονή, η υπομονή και η μαεστρία να διαπλεύσεις το βαθυδίνη ωκεανό που λέγεται "ζωή του Λιαντίνη" δίχως να βουλιάξεις και να σε καταπιεί... 

Η άμεση, η ρέουσα, η πυρωμένη ζωή του ανθρώπου Λιαντίνη. Που κύλησε από τη γέννηση στο θάνατο καθώς ο βαθυδίνης ωκεανός. Με όλα τα μάγια, και όλα τα πλούτια, και όλα τα κακά. (1)

Το ένα λοιπόν, το ΤΙ, θα τρέξεις και θα ιδρώσεις να το μάθεις. Δε θα σου δοθεί έτοιμο. Αλλά και ό,τι σου δοθεί θα πρέπει να το διασταυρώσεις, να βρεις ντοκουμέντα να το αποδεικνύουν. Αλλιώς λόγια του αέρα θα πεις και στον αέρα θα σκορπίσουν. 

Μα και όταν θεωρήσεις πως γέμισαν οι αποθήκες σου υλικό και καίγεσαι από την επιθυμία να το μοιραστείς και με άλλους, αρχίζει η βάσανος του ΠΩΣ. Και που την παραστέκει ακοίμητος φρουρός το ΓΙΑΤΙ; Γιατί να πεις στους ανθρώπους αυτά που ξέρεις για την προσωπική ζωή του Λιαντίνη; Σε τι θα φανούν χρήσιμα; Εκείνο το  αρχαίο ερώτημα δηλαδή που έθεσε ο σοφός Θαμούς στο θεό Θευθ... (2)

Στα πολλά που κάποιος άλλος θα διάλεγε για να αντιπαλέψει το ΓΙΑΤΙ και να πάρει την έγκριση από τον ένδον δαίμονα, (3) προσωπικά έχω το θάρρος να επιλέξω την εξής απάντηση: 

Γιατί ένα απομεσήμερο, σε μια παλιά αίθουσα διδασκαλίας, στο Μαράσλειο, ο Δημήτρης Λιαντίνης με κοίταξε κι εμένα στα μάτια (μαζί με τους άλλους συμμαθητές) και έκανε τη φοβερή ερώτηση: 

Πηδούσε ο Σωκράτης τους μαθητές του ή όχι; (4)

Είναι αυτός λοιπόν ο ίδιος, ο Λιαντίνης, ο διδάξας. Κι όχι γιατί το έγραψε αργότερα και στη Γκέμμα, στο κεφάλαιο Αρσενοκοίτης,  μα γιατί ακόμη και ενώπιον των μαθητών του και σε ώρα μαθήματος έκανε τέτοιες ερωτήσεις και φυσικά προχωρούσε και σε απαντήσεις. 

Ήταν επίσης αυτός που μας δίδαξε το "Εν αρχή ην η πράξις".  (5) Με όλες τις προεκτάσεις του. Τόσο στον έρωτα όσο και στο θάνατο. Ακόμη και στα απλά συνήθεια της καθημερινής ζωής. Αποδεικνύοντας έμπρακτα πως δεν το έγραψε μόνο αλλά και το εννοούσε πως το αληθινότερο ποίημα του γνήσιου ποιητή είναι η ίδια του η ζωή. Έτσι ξεκίνησε από το πρώτο του κιόλας βιβλίο να μιλά για το Ρίλκε και τις Ελεγείες του, κάνοντας ευρεία χρήση στοιχείων της προσωπικής ζωής του ποιητή. 

Τολμώ μάλιστα να ειπώ ότι όποιος έχει διαβάσει το ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ, κι εννοώ να το έχει μελετήσει από το ένα εξώφυλλο ως το άλλο, δε θα έκανε ποτέ την ερώτηση για το αν έχουμε την έγκριση του Λιαντίνη να μιλούμε για την προσωπική του ζωή. Ας είναι όμως. Το έχω πάρει απόφαση πως οι περισσότεροι από εκείνους που λένε ότι ενδιαφέρονται για το Λιαντίνη, δεν έχουν διαβάσει Λιαντίνη ή έχουν διαβάσει ένα μικρό μόνο μέρος του έργου του. Εδώ τολμούν να κρίνουν και τον ίδιο το Λιαντίνη, χωρίς να τον έχουν διαβάσει ολόκληρο, και θα πειραχτώ εγώ από μια ερώτηση που μου έγινε και μάλιστα με καλή διάθεση; Απλά εξηγώ λοιπόν. Κι εγώ με απόλυτα καλή διάθεση. Και βρίσκω εδώ την αφορμή να παραθέσω και το ακόλουθο:

"Είναι στοιχειωδώς φρόνιμο προκειμένου να κρίνει κανείς κάποιον όχι μόνο να μελετήσει και να ξαναμελετήσει τα κείμενα,

το άγιο Πρωτότυπο,

όπως θα 'λεγε ο Γκαίτε, αλλά να τα μελετήσει ολόκληρα. Αρχή και τέλος. 

Όταν λοιπόν βγη αυτό το χειρόγραφον εις φως, διαβάζοντάς το οι τίμιοι αναγνώστες, αρχή και τέλος, τότες έχουν το δικαίωμα να κάμη ο καθείς των την κρίση του είτε υπέρ, είτε κατά, 
γράφει και ξαναγράφει ο αγράμματος Μακρυγιάννης."

Δ. Λιαντίνης, Homo Educandus, σελ. 105

Αντίστοιχα λέγω πως κι εγώ δεν έχω το δικαίωμα να πειραχτώ όταν ακούω ερωτήσεις, ακόμη και αν ήταν  και κακοπροαίρετες, όταν αποκαλύπτουν πως αυτός που τις κάνει δεν έχει διαβάσει Λιαντίνη. Και όμως θέλει να του απαντήσω αν έχω την έγκριση να μιλώ για την προσωπική ζωή του Λιαντίνη από τον ίδιο το Λιαντίνη. Τι περιμένει να του δείξω; Κάποιο χαρτί με την υπογραφή "Λιαντίνης"; 

Το μόνο που δικαιούμαι είναι να του υποδείξω να πάει πρώτα να διαβάσει το έργο του Λιαντίνη και μετά να έρθει να συνεχίσουμε την κουβέντα...  Κι αυτό κατά κάποιον τρόπο κάνω με τούτο το άρθρο. Υποδεικνύω τα σημεία του συγγραφικού  έργου του Λιαντίνη που μου παρέχουν αυτήν την ... έγκριση. Να μιλώ και για την προσωπική του ζωή. Και να ανεβάζω και σχετικά ντοκουμέντα. Παραθέτω προς τούτο την ακόλουθη έγκριση - απόσπασμα από το ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ:

"Όσον αφορά στις συνθήκες μέσα στις οποίες εγεννήθη το έργο, τα γράμματα* του ποιητή, οι πληροφορίες και οι περιγραφές των φίλων του και η βιβλιογραφική επικουρία στο χώρο της βιογραφίας προσφέρουν την αδρή μαρτυρία, που επιτρέπει ισχυρά τον παραλληλισμό της πνευματικής αγωνίας του με την τραγική περιπέτεια του Οιδίποδα.

Δ. Λιαντίνης, Έξυπνον Ενύπνιον, σελ. 89

* (σχόλιο στο τέλος του βιβλίου για τη λέξη "γράμματα"):Τα γράμματα του Rilke είναι αναπόσπαστο μέρος της όλης λογοτεχνικής του παραγωγής. Η σημασία της αλληλογραφίας του δημιουργού (epistulae) από την άποψη της συμπλήρωσης ή του σχολιασμού του κυρίως έργου έχει επισημανθεί από την αρχαιότητα (Πλάτων, Κικέρων, Παύλος, Αυγουστίνος).

ό.π. σελ. 341

Από το ίδιο βιβλίο, που όπως είπα το θεωρώ κλειδί για να απαντηθεί το αρχικό ερώτημα του θέματος, παραθέτω και τα ακόλουθα:

"Το κριτήριο της αντοχής και της αξίας των σκέψεων ενός στοχαστή το προσδιορίζει όχι η μεγαλόνοια και η ακαδημαϊκή σοφία, αλλά το ποιόν και ο τρόπος της προσωπικής του ζωής *, που δεν αποκλείουν επιδόσεις πενίας και ταπεινοφροσύνης, κρινόμενα από τη σκοπιά της κατηγορίας της ποσότητας. Αντίστοιχα στο χώρο των θετικών επιστημών η κατάκτηση του μακρόκοσμου συναρτήθηκε αναγκαστικά με τη γνωριμία του μικρόκοσμου."

Δ. Λιαντίνης, Έξυπνον Ενύπνιον, σελ. 82

* (σχόλιο στο τέλος του βιβλίου για τη λέξη "ζωή"):"Έλεγε ο Nietzsche: Για μένα το μέγεθος του φιλοσόφου μετριέται ανάλογα με τη δυνατότητά του ν' αποτελεί παράδειγμα. Ο τρόπος διατροφής, η χειρονομία, το ήθος του έλληνα φιλοσόφου ήταν περισσότερο διδαχτικά από τους λόγους ή τα γραφτά του." 

ό. π.  σελ. 339

Καταλαβαίνετε λοιπόν γιατί προείπα ότι όποιος έχει διαβάσει το ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ δεν κάνει ερωτήσεις σχετικά με το αν έχουμε έγκριση να μιλάμε για την προσωπική ζωή του Λιαντίνη από τον ίδιο το Λιαντίνη;  

Και γιατί θεωρώ πως οποιοσδήποτε που θέλει σοβαρά να ασχοληθεί με το συγγραφικό έργο του Λιαντίνη πρέπει αφού πρώτα το διαβάσει ολόκληρο να ανατρέξει και στα στοιχεία της προσωπικής του ζωής;  Δεν μπορείς αλλιώς να ερμηνεύσεις το έργο του! Τόσο απλά...  

Δεν τίθεται δηλαδή θέμα δικαιώματος και έγκρισης αλλά καθήκοντος και χρέους. 

Και να το πω και ανάποδα; Όπως δεν έχει δικαίωμα να εκφέρει κάποιος  κρίση για ένα δημιουργό που δεν τον έχει μελετήσει από την αρχή του ως το τέλος, έτσι και περισσότερο δεν έχει κάποιος το δικαίωμα και την έγκριση να κυκλοφορεί φυλλάδες για το Λιαντίνη χωρίς ο ίδιος να έχει μελετήσει σε βάθος το συγγραφικό έργο του και ταυτόχρονα μελετήσει και την προσωπική ζωή του δημιουργού. Σε όλο της το βάθος και το πλάτος. Με επιμονή και υπομονή. Με ντοκουμέντα και διασταυρώσεις  προφορικών μαρτυριών. Και κυρίως αμερόληπτα. Ως ερευνητής. Αλλιώς το βιβλίο που θα γράψει θα είναι αυτό που είπα, φυλλάδα. Κατάλληλη δηλαδή μόνο για προσάναμμα στο τζάκι... 

Άλλο δηλαδή θέμα η έγκριση, αυτή και υπάρχει και μάλιστα σε τύπο εντολής, και άλλο πώς θα τη διαχειριστείς. Κι εδώ ακριβώς το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στο αληθινότερο ποίημα του γνήσιου ποιητή και στην ασύλληπτη υπόθεση της βιογραφίας του. Και τυχαίο δεν είναι που ως χάσμα και μάλιστα σεισμού τιτλοφόρησε ο Λιαντίνης το έργο του για το Σολωμό. Ήταν βέβαια προετοιμασμένος, είχε ήδη γράψει το Έξυπνον Ενύπνιον. Και είχε εκεί περιγράψει το χάσμα σεισμού που βίωσε ο Ρίλκε για να γράψει τις ελεγείες. (σελίδα 89 - εποχή της κυοφορίας) Μιλά εκεί ο Λιαντίνης για θεία εξαρπαγή και πως οι ελεγείες βιάζουν τον Ρίλκε, τον αναγκάζουν, τον υποχρεώνουν, τον λεηλατούν. Εκεί και μας λέει για τον πατέρα του Ρίλκε που απογοητεύεται από το γιο του, πικραίνεται και πεθαίνει ανήσυχος. Εκεί και για τη μητέρα του που αντί να χαρεί τη δόξα του παιδιού της, γνώρισε τη φήμη του ξένου. Εκεί και για την  αγάπη του ποιητή στη γυναίκα του, την τρυφερή πληγή, που άνθιζε στη διαρκή ευκρασία της απουσίας! Εκεί και ο παραλληλισμός με τον Οιδίποδα. 

Τα ίδια όμως βιώνει στο δικό του μέτρο και ο Λιαντίνης γράφοντας για το Ρίλκε, γράφοντας για το Σολωμό, ελληνίζοντας Νίτσε, διοδεύοντας τους το ιδεώδες του εσθλού και γράφοντας το Homo Educandus κλπ. Κάθε βιβλίο και μια περιπέτεια. Γιατί κάθε βιβλίο είναι και ένα ποίημα. Και ισχύουν όλα όσα γράφει για τα ποιήματα και τους ποιητές  στα Ελληνικά. Ένα από αυτά που θα βασανίσουν τον ποιητή και το ΠΩΣ, που αναφέραμε αρκετά πιο πάνω. Και λέει ο Λιαντίνης:

"[...] το πώς: Είναι ο αγώνας του ποιητή να εκφραστεί. Το ζητούμενο στην ποίηση δεν είναι το τι έχει κάποιος να ειπεί, αλλά το πώς θα μπορέσει να το ειπεί." (6)

Ε, λοιπόν, μετά από αυτό το πώς ακολουθεί το περίφημο τίμημα που θα πληρώσει ο ποιητής κι εκεί υπάρχει και η φράση για την ασύλληπτη υπόθεση της βιογραφίας του. Εκεί συναντούμε και τους ανέστιους, ανυμέναιους, ολιγόκοσμους, άπαιδους και μοναχικούς. Το Σολωμό, τον Παπαδιαμάντη, τον Καβάφη και πιο πίσω τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα, το Νίτσε... 

Και σε ρωτώ. Μπορείς να μιλήσεις για τέτοιο τίμημα ολοζωής χωρίς ο ίδιος να πληρώσεις ούτε σέντσι; Μπορείς να βιογραφήσεις τους ποιητές χωρίς να γίνεις ποιητής κι εσύ; Εκτός και συγχέουμε τη βιογραφία ενός ποιητή με το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ για το χι ή ψι πρόσωπο. Ή και με τις βιβλιογραφικές μελέτες που κάνουν τα σχολιαρούδια. Γιατί προσέξτε, ο Λιαντίνης δε χαρακτηρίζει ασύλληπτη υπόθεση την κάθε βιογραφία μα τη βιογραφία των ποιητών και μάλιστα των αληθινών. Εκεί σου λέει ότι το έργο είναι τιτάνιο και χρειάζονται πλάτες Άτλαντα να το σηκώσεις. Αλλιώς κάθισε στ' αυγά σου και μην παριστάνεις το βιογράφο. Ή πάνε βιογράφησε κανέναν εφοπλιστή. Κι άσε τους ποιητές στην ησυχία τους. 

Γιατί τα λέγω όλα αυτά; 

Για να εξηγήσω πως μπορεί να γράφω για την προσωπική ζωή του Λιαντίνη κατά καιρούς αλλά δε νιώθω και δεν είμαι βιογράφος του. Κάνω απλά την άχαρη δουλειά να φέρνω στο φως στοιχεία και ντοκουμέντα. Διασώζω αν θέλετε από τη λήθη στοιχεία που αλλιώς είναι προορισμένα να χαθούν. Ως μαθήτρια του Λιαντίνη και όχι ως βιογράφος του. Και όμοια με όσα διαβάζουμε στο Χάσμα Σεισμού για τους μαθητές του Σολωμού. (σελ. 157) Όπου μαθητής του Λιαντίνη μπορεί να είναι και όποιος απλά τον μελέτησε και ας μην τον γνώρισε ποτέ. Που του είναι δηλαδή δάσκαλος ο Λιαντίνης, όπως εκείνος θεωρούσε δάσκαλό του το Νίτσε και το Σεφέρη. Και από το Χάσμα Σεισμού παραθέτω την περιγραφή αυτού του έργου:

"Ευτυχώς που βρέθηκαν μερικοί άξιοι μαθητές και σώσανε ό,τι εμπόρεσαν από το διαμελισμένο του σώμα. Τέτοιες περιπτώσεις εκείνο που κυρίως αφήνουν είναι οι μαθητές. Η περίσωση των λειψάνων του είναι μια ιερή υπόθεση, που θυμίζει την ανεξήγητη μέριμνα των αιώνων, των μοναστηριών και των αγνώστων αντιγραφέων, η οποία διακόμισε ως εμάς, περνώντας το ποτάμι της Αλησμόνας, κάποια πτυχή της σκέψης του Ηρακλειτου και του Αισχύλου. Για να σωθούν τα λόγια του, όσα εσώθηκαν, έπρεπε να χρησιμοποιηθούν μέθοδοι που εφαρμόζουνται σε συγγραφείς, όσοι έζησαν στα παλιά χρόνια. Εκδοτική δράση στηριγμένη απάνου στην ανεκτίμητη αξία και τον άγιο φόβο, που συνοδεύουν όσες έρευνες έχουν σχέση με ανασκαφές, κριτική αποκατάσταση κειμένων και παλαιογραφία. Μόχθος πολύς που σχηματίζει μια τεθλασμένη ανηφοριά από τον Πολυλά και τους συνεργάτες του ως το Λίνο Πολίτη και το δικό του επιτελείο." 

Λίγες αράδες παρακάτω και στην προτελευταία σελίδα του βιβλίου, την 158, ο Λιαντίνης θα πει και τούτο:

"Στο ερώτημα, εάν ο άνθρωπος ζει, όταν ζει, και στο ερώτημα, εάν ο άνθρωπος έχει πεθάνει, όταν έχει πεθάνει, ημπορεί να απαντήσει κανείς μόνο σαν πάρει το δρόμο, που δείχνει ο ποιητής. Σαν τραβήξει δηλαδή ίσια στο χάσμα, που εν τούτοις ποτέ δεν του λείπουν οι ανθοί. Και σαν έχει στο ταξίδι αυτό κρεμασμένη στον ώμο τη δίκαιη λύρα: Το σκήπτρο που εχάρισαν στον Ησίοδο οι ασπροεντυμένες νεράιδες, για να περπατάει ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια:

και μοι σκήπτρον έδον, δάφνης εριθηλέος όζον."

Μα αυτό αφορά κυρίως τους βιογράφους. Και λιγότερο εκείνους που απλά φροντίζουν να διασωθεί το υλικό. Αφορά δηλαδή εκείνους που όχι μόνο συγκέντρωσαν ντοκουμέντα και μαρτυρίες και στοιχεία πολύτιμα μα και κατάφεραν να τα συνθέσουν, να συναρμολογήσουν το παζλ. Να δώσουν μια πλήρη εικόνα στους ανθρώπους. Κι όχι πλίνθους και κέραμους ατάκτως ερριμμένους. Θέλω να πω ότι άλλο πράγμα να φέρνεις στο φως ένα μεμονωμένο ντοκουμέντο και άλλο να πιάνεις να γράφεις βιβλίο. Όπως άλλο πράγμα είναι να φέρνεις με την αξίνα σου στον ήλιο τον Κούρο Αριστόδικο και άλλο ο αρχαιολόγος που θα κάνει όλη την υπόλοιπη δουλειά μέχρι το άγαλμα να βρει τη θέση του στο Μουσείο. 

Παράδειγμα; Πραγματικό; Μου έδωσαν κάποτε μια φωτογραφία και μου είπαν: Να αυτή είναι η γιαγιά του Λιαντίνη. Κι αυτή η μάνα του παιδούλα. Και τα αδέρφια της, οι θείοι του Λιαντίνη. Υπήρχε και ένας παππούς. Μα  χάθηκε για δεκαετίες στην Αμερική.  Δίχως να ξέρουν οι δικοί του αν ζει ή πέθανε και πού βρίσκεται. Αργότερα μου έδωσαν και μια γραπτή μαρτυρία ενός συγγενικού προσώπου. Που μιλούσε για τον παππού και τη στιγμή που γύρισε. Και την υποδοχή της γιαγιάς. Αργότερα από κάποιο φίλο είχα μαρτυρίες για το συγγενικό πρόσωπο. Όπως και μια μαρτυρία για δηλώσεις της μάνας του Λιαντίνη όταν και εκείνος χάθηκε. "Τουλάχιστον αυτός δεν άφησε πίσω του μωρά παιδιά". Και ένα γράμμα του Λιαντίνη στη γυναίκα του που θύμιζε έντονα τη σκηνή επιστροφής του παππού του. Είχα ακόμη πληροφορίες για δυο ποιήματα του Λιαντίνη που μιλούν για την εξαφάνιση του παππού. Και στοιχεία από την προσωπική μου μελέτη του συγγραφικού του έργου που μόνο όλα αυτά τα στοιχεία της προσωπικής ζωής μπορούν να φωτίσουν. Αλλιώς τα προσπερνάς και δεν καταλαβαίνεις τι διάβασες... 

Ρωτώ λοιπόν. Όλα αυτά (και που είναι λίγα από τα πολλά που έχουν περιέλθει σε γνώση μου και στο αρχείο μου) να τα κρατήσω για μένα; Για προσωπική και μόνο κατανάλωση; Έχω τέτοιο δικαίωμα; 

Εντάξει, ξέρω πως ένας "έξυπνος" άνθρωπος αυτά τα φυλάει στο σεντούκι του ως κόρη οφθαλμού και μετά πιάνει και τα συρράπτει και τα πάει σε ένα εκδότη... Και ιδού ο νέος βιογράφος του Λιαντίνη! 

Ε, εγώ φαίνεται πως είμαι ένας βλάκας. Και τέτοιες εξυπνάδες τις αφήνω σε άλλους. Με την κοπτοραπτική ντοκουμέντων και μάλιστα τσάτρα πάτρα να το παίζουν συγγραφείς. Και λέω πως αν κάποτε γράψω βιβλίο θα είναι δικό μου βιβλίο και όχι συρραφές ντοκουμέντων και μαρτυριών. Γιατί εγώ δεν είμαι δημοσιογράφος. Και δε θέλω να κάνω ρεπορτάζ για το Λιαντίνη. Ούτε με γοητεύει του κισσού το πλάνο ψήλωμα σε ξένα αναστηλώματα δεμένο. 

Αν γράψω κάποτε ένα βιβλίο για το Λιαντίνη θα έχει πρώτα πληρωθεί το τίμημα της ασύλληπτης βιογραφίας ενός αληθινού ποιητή. Και θα σέβεται στο ακέραιο όσα μας δίδαξε. Τη φιλοσοφία του και του νόμους γραφής. Και κυρίως τούτο: Θα έχω στο νου τα μαθήματα ανατομίας του δόκτορα Tulp. Και την αντίστοιχη κουβέντα του Λιαντίνη πως:

"Το ποίημα δεν είναι πτώμα να το δουλέψουμε

στο ανατομικό τραπέζι με το ψαλίδι και τις τσιμπίδες."

Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ. 48

Κι αφού ποίημα είναι και η ζωή του αληθινού ποιητή μην περιμένετε από μένα εκθέσεις ιατροδικαστών και φωτογραφίες από το νεκροτομείο. Αντίθετα θα πρέπει να με περιμένετε να ολοκληρώσω τις βόλτες μου στα βουνά και τις παραλίες. (7) Και όταν και αν φωτιστεί εντός μου αυτό το ποίημα που λέγεται "ζωή του Λιαντίνη", τότε μόνο θα έχετε και βιβλίο από μένα. 

Γιατί ναι, έχω την έγκριση της συζύγου του Δημήτρη Λιαντίνη να γράψω βιβλίο για τον άνδρα της, όπως μου τόνιζε εκείνος που ρώτησε αν υπάρχει έγκριση του ίδιου του Λιαντίνη να γράφω για την προσωπική του ζωή. Αλλά τα βιβλία δεν είναι ταξίδια στην Αμερική να χρειάζονται βίζα. Ευχαριστώ θερμά την κ. Λιαντίνη και για τα καλά της λόγια και την εμπιστοσύνη που μου δείχνει αλλά και για την τεράστια βοήθεια στην έρευνα που κάνω, εξήγησα ότι και την έγκριση - εντολή του Λιαντίνη θεωρώ πως έχω για να μιλάω για θέματα της προσωπικής του ζωής (και κάτω από ποιους όρους) κι ακόμη έχω και την έγκριση ενός ακόμη δασκάλου μου, του Αντρέα Μήτσου, καταξιωμένου λογοτέχνη,  να ασχοληθώ με το γράψιμο. Τον οποίο επίσης ευχαριστώ και για όσα μου δίδαξε και για την ενθάρρυνση. Με ιδιαίτερη επίσης ευχαρίστηση διάβασα προχτές και τη θετική γνώμη της κ. Διοτίμας Λιαντίνη για το όποιο έργο έχω μέχρι στιγμής προσφέρει στο διαδίκτυο για τον πατέρα της. Ναι, ξέρω, το ξαναλέω. Άλλος στη θέση μου θα έτρεχε να βρει κιόλας εκδότη. Δε θα ήταν τόσο κορόιδο να κάθεται να το ψάχνει από δω και να το εξετάζει από κει. 

Μα εγώ ομολογώ πως ακόμη δεν είδα εκείνο το φως που ψάχνω. Βλέπω μόνο κάτι χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια τριγύρω να αναβοσβήνουν. Και πολύ σκοτάδι. Όταν και αν βρω το αστέρι μου, τότε σας υπόσχομαι να γράψω και βιβλίο για το Λιαντίνη... 

______________________________

1. Δες σχετικά στο βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη, Τα Ελληνικά, σελ. 57

2. Δ. Λιαντίνης, Homo Educandus, σελ. 38

3. Δ. Λιαντίνης, Ο Νηφομανής, σελ. 36

4. Δ. Λιαντίνης, Γκέμμα, σελ. 63

5. Τα Ελληνικά, ό.π. σελ. 46

6. Τα Ελληνικά, ό.π. σελ. 83

7. Τα Ελληνικά, ό.π. σελ. 51