Θέλει κάποιος να ακολουθήσει επιτέλους την εντολή του Νίτσε και του Λιαντίνη, να τραβήξει δηλαδή το δρόμο του και να βρει τον εαυτό του, αφήνει ακόμη και την Αθήνα και μετακομίζει 500 χλμ μακριά, να βρεθεί κοντά στα βουνά του και να ηρεμήσει και δεν τον αφήνουν.
Ωραία λοιπόν! Και βλέποντας χιονισμένα στο βάθος τα βουνά και στον απογευματινό ήλιο το απάτητο ολόλευκο χιόνι τους ν' αστράφτει σαν χρυσάφι, κι από την άλλη τη θάλασσα, κι όντας σε θέση που η τοπική παράδοση την αναφέρει ως το σημείο που ήταν κάποτε η σπηλιά του Κύκλωπα, θα αφήσω προσώρας τα έργα της αγάπης και θα πιάσω και πάλι το μίτο του Δημήτρη Λιαντίνη. Που κάποιοι θεώρησαν ότι ήταν τόσο εύκολη υπόθεση η ζωή του που να τολμήσουν και το μεγάλο βήμα να την εκδώσουν σε βιβλίο. Όρτσα τα πανιά, σύντροφοι στο ταξίδι. Ο Οδυσσέας μας καρτερεί. Και η Ιθάκη...
Το προλόγισμα το αφήνω στον ίδιο τον ... Οδυσσέα:
από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη: Ο ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ, σελ. 38
"και"!!! προσέξτε! Πόσα κρύβει αυτό το "και". Και μάλιστα σε ένα συγγραφέα που την κάθε του λέξη την ψιλοκοσκινίζει. Ένας λόγος παραπάνω που γράφει για το Σεφέρη. Γιατί πρέπει να σου πω ότι η γραφή οφείλει να προσυνιάζεται στο τι λέγει. Να δένει αρμονικά και πώς το λες. Να, αυτό το "προσυνιάζεται" το δικό μου. Που πάω στοίχημα ότι δεν το κατέχετε. Δε θα σας κάμω το καψόνι που μου έκαμε εμένα ο Λιαντίνης με το λέπας. Δε θα σας στείλω "αδιάβαστους" να βρείτε λεξικό και μαζί και το δρόμο σας. (Και από τότε πέρασαν 20 χρόνοι και λέω πως ναι, έμαθα πια να προσέχω ως και το και.) Εγώ δεν είμαι δάσκαλός σας... Θα εξηγήσω λοιπόν πως η λέξη είναι σύνθετη από το προς και το υνί και την έλεγαν οι παλιοί χωρικοί του τόπου μου, οι ζευγολάτες. Κι εννοούσαν την προσαρμογή του ξύλου που συγκρατούσε το υνί κατά το όργωμα του χωραφιού. Να μην είναι ούτε πολύ σφιχτό και σπάσει ούτε και πολύ χαλαρό και ξεφύγει το υνί μέσα στα χώματα. Εργασία καθόλου εύκολη και μόνο λίγοι τεχνίτες τα κατάφερναν να προσυνιάζουν απόλυτα το υνί στο ξύλινο αλέτρι. Όμοια και ο Δημήτρης Λιαντίνης, μάστορας και μάλιστα μεγάλος στο προσύνιασμα του λόγου και στην σε κλασικά επίπεδα απαράμιλλη υλομορφική ενότητα των κειμένων του, να ταιριάζει στην αντίστοιχη ενότητα των όντων. (1)
Κι ερχόμαστε στο Σεφέρη. Που αποτελεί το προς εξέταση θέμα του βιβλίου του Λιαντίνη. Και συγκεκριμένα ο Σεφέρης και η ποιητική του. Που αφενός "κοπίαζε πολύ να γράψει μια λέξη". (2) Αφετέρου "η ποίηση του Σεφέρη είναι ποίηση ηθική. Ολόκληρη η μουσική του σκέψη είναι λόγος για την αρετή." (3) Κι αλλού πάλι ο Λιαντίνης θα ειπεί πως ένα είναι το κύριο γνώρισμα του ποιητή Σεφέρη, ο αγώνας του για την αυτοκάθαρση, (4) αποδεχόμενος την κουβέντα του ίδιου του Σεφέρη πως "Όποιος είναι καθαρός, είναι ποιητής". (5)
Λίγο παρακάτω ο Λιαντίνης, μόλις πέντε σελίδες μετά, θα κάνει αναγκαία αναφορά στην ερωτική ζωή του Σεφέρη. Αναγκαία στο βαθμό που η μελέτη της ποιητικής του Σεφέρη τον οδηγεί στο συμπέρασμα πως στις βασικές κοιτασματικές προϋποθέσεις του ποιητή ανήκουν τα ισχυρά βιώματα του έρωτα και του θανάτου. Μόνο για τούτο ο Λιαντίνης θα αναγκαστεί να μιλήσει στους αναγνώστες του για τους έρωτες του Σεφέρη. Εκεί ακριβώς και το περίφημο "και" για το όνομα μιας γυναίκας που έπαιξε ρόλο σημαντικό στο έργο του Σεφέρη και σημάδεψε καθοριστικά το πνεύμα του.
Πόσο βάθος τεράστιο πίσω από το "και" αυτό. Ο Λιαντίνης ενημερώνει έτσι τον αναγνώστη πως ξέρει και το όνομα αλλά και άλλα για τη γυναίκα αυτή, τη Μούσα θα λέγαμε του Γιώργου Σεφέρη ή τη dona velata στη γλώσσα του Σολωμού και στο κείμενο του Λιαντίνη. Τα ξέρει. Αλλά σημασία έχει τι λέγει. Δε λέει λοιπόν πουθενά αυτό το όνομα που ξέρει... Αφήνει τον αναγνώστη με την ίδια απορία που άφησε κι εμένα όταν το νεανικό μου θράσος με ώθησε να του ζητήσω τι σημαίνει λέπας... Και σε μένα τότε δεν είπε ένα απλό "όχι". Η επακριβής απάντησή του ήταν:
- Στο Liddel - Scott κοιτάξατε, δεσποινίς;
Και στο κείμενο του Νηφομανή ο Λιαντίνης μας λέγει πού θα βρούμε το όνομα. Όσοι περίεργοι. Στην Ιωάννα Τσάτσου, στο βιβλίο που έγραψε για τον αδερφό της. Ο Λιαντίνης όμως (και προβληματιστείτε γι' αυτό) δεν μπαίνει στον κόπο να πει το όνομα... Γιατί άραγε; Δεν του περίσσεψε μελάνι;
Λίγες αράδες παρακάτω θα καταγράψει όμως το όνομα της συζύγου του ποιητή, της Μαρώς. Για την ερωμένη θα επιλέξει τον γενικόλογο χαρακτηρισμό Παρισιάνα.
Εδώ, θέλοντας και μη, μου έρχονται στο νου όσα ο Λιαντίνης μας δίδασκε για την Ελένη του Ομήρου. Την επιμονή του πως ο Όμηρος δεν καταθέτει περιγραφή της γυναίκας. Δεν ξέρουμε αν ήταν ψηλή ή κοντή, με γαλανά μάτια ή μαύρα. Τι ξέρουμε; Πως ήταν πανέμορφη και φυσικά τι προκάλεσε με την εμορφιά της...
Αυτό το τι ο Λιαντίνης βρίσκει αφορμή την Ελένη του Σεφέρη να το αναλύσει.
"Μήπως όλοι οι άνθρωποι μοιάζουμε με τους έλληνες, που πολέμησαν δέκα χρόνους στην Τροία για ένα σκοπό που δεν υπήρχε εκεί;" (6)
Άκου τώρα κουβέντα και σκανδαλίσου. Στο βρόντο κοτζάμ τρωικός πόλεμος... για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη...
Στο ίδιο κείμενο, το κεφάλαιο De rerum natura του Νηφομανή, κι ο σπόρος που άνθισε αργότερα στις σελίδες της Γκέμμας. Από τις πρώτες πρώτες φράσεις, τα προλογίσματα:
Και ουδέν ό,τι ουκ απώλετο. (7)
Η γοητεία της απουσίας... γνωστή όχι μόνο στους αναγνώστες των βιβλίων του Λιαντίνη αλλά και στους ακάλεστους καλεσμένους στους γάμους του με τη Νικολίτσα Γεωργοπούλου στο Μιστρά. Και πιο απλοϊκά θα το βρούμε σε επόμενες σελίδες της Γκέμμας με ένα τσιτάτο που το έχουν κάνει καραμέλα πολλοί μα δίχως ούτε να το εννοούν και βεβαίως ούτε να το εφαρμόζουν:
Ο έρωτας είναι η τέχνη του να φεύγεις...
Η ουσία όμως είναι αμέσως μετά. Στο "Πώς"! Πώς να φεύγεις. Μόνο που οι πολλοί την προσπερνούν τη λέξη και σημασία δε δίνουν. Κρατούν το φευγιό και αυτό είναι όλο τους το βιος και η πολιτεία. Γιατί τα άλλα έχουν βάρος ατλαντικό και θα τους τσακίσουν την πλάτη. Τα προσπερνούν λοιπόν.
Όμοια προσπέρασαν και το τι και πώς έγραψε ο Λιαντίνης για την ερωμένη του Σεφέρη. Την Παρισιάνα. Κι ούτε αναρωτήθηκαν γιατί. Και καλά οι πολλοί, οι αναγνώστες. Που είναι και αδιάφορο τι αποκομίζουν μελετώντας Λιαντίνη. Το καίριο και βασικό ερώτημα είναι για εκείνους που θέλησαν και να γράψουν για το Λιαντίνη. Και έβαλαν στις γραφές τους και τις ερωμένες του.
Ακόμη ειδικότερα θα εστιάσω σε εκείνη την ερωμένη που μας παρουσιάστηκε ως Αμαλία. Και με το στόλισμα πως υπήρξε ο μεγάλος έρωτας του Λιαντίνη. Τι βαρύγδουπος χαρακτηρισμός. Και παντελώς αστήρικτος για όσους γνωρίζουν περισσότερα. Μα εδώ δε με απασχολεί αυτό. Μόνο το όνομα. Αμαλία...
Το ότι το όνομα αυτό ήταν ψεύτικο πάει καιρός που το έχω καταθέσει. Προχτές όμως είχα και τη χαρά να το ακούσω να το παραδέχεται φίλος επιστήθιος του Λιαντίνη και μάλιστα εκείνος ακριβώς που με επιστολή που έδωσε προς δημοσίευση συνέτεινε στην εμφάνιση της Αμαλίας. Μιλώ για τον κ. Μίλτο Κηρυκόπουλο. Και μιλώ για την επιστολή που κάποτε έλαβε από το Λιαντίνη και δεκαετίες αργότερα παρέδωσε στο δημοσιογράφο κ. Δημήτρη Αλικάκο. Παραθέτω το χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Ο φίλος σου
Δημ. Θ. Νικολακάκος" (9)
Τώρα όμως ο κ. Κηρυκόπουλος και μέσω του γιου του μας άφησε στο face book και στο γκρουπ που έχουμε εκεί ανοίξει ως φίλοι του έργου και της φιλοσοφίας του Δημήτρη Λιαντίνη, το ακόλουθο και απαντώντας σε ερώτηση που του τέθηκε ευθέως από μας για το όλο ζήτημα:
Κυρία Λαμπρίδου συνεχίζοντας να γράφω εξ ονόματος του πατέρα μου, ερίζετε περί όνου σκιάς, για θέμα που δεν φέρει καμία ευθύνη ο ίδιος. Δεν είναι ο συγγραφέας του βιβλίου. Αν τόσο πολύ ενδιαφέρεστε για τον Λιαντίνη, που τον γνωρίσατε κάποια εξάμηνα, ο πατέρας μου είχε μαζί του βαθιά φιλία μια ζωή. Δεν μπορούσε όμως να ξέρει με κάθε λεπτομέρεια όλες τις ερωτικές ιστορίες του Λιαντίνη. Δεν καταγράφονται εξάλλου όλες οι κοπέλες που γνώρισε στην ζωή του. Αυτά ενδιαφέρουν άλλους που κάνουν κουτσομπολιό. Από ότι θυμάται δεν υπήρξε καμία Αμαλία στη ζωή του Λιαντίνη. Κάτω απο αυτό το όνομα κρύβεται κάποιο άλλο, που δεν του επιτρέπεται να το αποκαλύψει αφού όταν κάποτε έκανε κάποιον υπαινιγμό γενικότερο στην κυρία Νικολίτσα τιμωρήθηκε με θανάτου σιωπή 5 χρόνων. Η ανάσταση του υπήρξε πρωτοβουλία του φίλου του και νονού μου και ουδέποτε ικεσία δική του. Αυτά προς αποκατάσταση της αλήθειας και αν συνεχίζεται να μην το αντιλαμβάνεστε θα πει ότι τζάμπα χάνει τον καιρό του και ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων για τους οποίους οι αρχαίοι πρόγονοι είπαν: Ου με πείσεις καν με πείσεις.
Καθώς είχε προηγηθεί τηλεφωνική συνομιλία με τον ίδιο τον κ. Μίλτο Κηρυκόπουλο, καμία αμφιβολία δε μου έμεινε πως πράγματι αυτές οι δηλώσεις τον εκπροσωπούν και δεν πρόκειται για φάρσα.
Θα προσπεράσω με ταχύτητα αστραπής πως το βιβλίο εκδόθηκε το 2006 και μόλις προχτές, Δευτέρα, 10/12/2012, ακούσαμε την πρώτη επίσημη παραδοχή ότι Αμαλία δεν υπήρξε στη ζωή του Λιαντίνη.
Και όλα τα υπόλοιπα θα προσπεράσω που αποκαλύπτουν ότι οι αναγνώστες του βιβλίου (μεταξύ αυτών και εγώ και μάλιστα από τους πρώτους) εξαπατηθήκαμε πως υπήρχε κάποια Αμαλία στη ζωή του Λιαντίνη και μάλιστα παρακάτω σε αρκετά σημεία αυτή η Αμαλία αναφερόταν ως ο μεγαλύτερος έρωτας του Λιαντίνη. Έτσι κι αλλιώς την πλήρη αλήθεια για το ζήτημα τη γνωρίζω εδώ και πολύ καιρό και με βάση ντοκουμέντα που μου έχει αποστείλει η κ. Νικολίτσα Λιαντίνη. Αλλιώς και δε θα ανακινούσα τέτοιο ζήτημα. Ή, για να ακριβολογώ, ούτε που θα το φανταζόμουν πως είναι ψεύτικο το όνομα στο βιβλίο και στις επιστολές αν δεν είχα δει ιδίοις όμμασι ντοκουμέντα που αποδεικνύουν το ψέμα. Με δεδομένο μάλιστα ότι πουθενά στο βιβλίο δεν υπάρχει κάποια ένδειξη πως χρησιμοποιήθηκε άλλο όνομα για τούτο ή τον άλλο λόγο. Πχ για να προστατευθεί η προσωπική ζωή αυτής της γυναίκας. Και που θα ήταν απόλυτα θεμιτό. Αρκεί όμως να ενημερωνόταν και ο αναγνώστης και όχι να αφήνεται σε ψευδαισθήσεις. Κι αυτό είναι ζήτημα για έναν αναγνώστη που όχι μόνο διάβασε από τους πρώτους το βιβλίο:
εις επίρρωσιν η απόδειξη αγοράς του (με ημερομηνία 25/5/2006, ώρα 16.40 - δηλαδή όχι μόνο τη μέρα που βγήκε πρώτη φορά στα βιβλιοπωλεία αλλά και λίγη μόλις ώρα αφού βγήκε... )
αλλά και αρθρογράφησε γι' αυτό και αρθρογράφησε και για την Αμαλία!!! Παραθέτω χαρακτηριστικό απόσπασμα, δημοσιευμένο ΕΔΩ και με ημερομηνία Πεμ Αύγ 31, 2006:
"[...] Γνώρισε άραγε ο ίδιος τη Βιολέτα; Και τη Βαλεντίνη; Και τον πιο ώριμο έρωτά του, την Αμαλία; «Την ωραιότερη και ιερότερη της ζωής του»; Εκείνη που «δεκαπέντε περίπου μέρες πριν φύγει θα σηκώσει το τηλέφωνο να αποχαιρετίσει»… (Από το βιβλίο του Αλικάκου, σελ. 269) Να η απάντηση. Ο Αλικάκος έχει στοιχεία και μαρτυρίες. Γνωρίζει πολλά περισσότερα απ’ όσα θέλησε να μοιραστεί με το αναγνωστικό κοινό. Σοφή πρόνοια τον συγκράτησε από το να κάνει το βιβλίο του φτηνό σινερομάντζο. Ευτυχώς.
Πιστεύω ότι θα έρθει κάποτε ο κατάλληλος καιρός να δουν και αυτά τα ντοκουμέντα το φως της δημοσιότητας. Στο βαθμό που θα μπορέσουν να προσφέρουν χρήσιμα ερείσματα κατανόησης της προσωπικότητάς του και πληρέστερης ερμηνείας του έργου του. Και ίσως δια χειρός εκείνης που «η ξεχωριστή της μοίρα θέλησε να τον καταλάβει, να τον δει ολοκάθαρα. Έτσι όπως ποτέ κανείς δεν είδε το θεό που τον έπλασε.» Δικά του λόγια αυτά, από επιστολή προς το φίλο του Μίλτο. (Από το βιβλίο του Αλικάκου, σελ. 150). Κι αυτή, μας λέει, είναι η Αμαλία. Η Αμαλία του. Αυτή, γράφει, ξέρει τι είμαι εγώ. (29/5/1970) [...]"
Καταλαβαίνετε πώς ένιωσα όταν έμαθα την αλήθεια για την Αμαλία... Και πόσο δίκιο έχω να προσπαθώ να λάμψει η αλήθεια. Γιατί εγώ δεν εξαπατήθηκα απλά όπως άλλοι αναγνώστες. Έγινα εν αγνοία μου και συνεργός για να διαδοθεί αυτό το ψεύτικο όνομα και να αποκτήσει πρόσθετη επιβεβαίωση το αναγνωστικό κοινό ότι το όνομα είναι αληθινό! Προσέξτε, λέω το όνομα. Γιατί το πρόσωπο φυσικά και υπήρξε στη ζωή του Λιαντίνη μα είχε τελείως άλλο όνομα. Αν το ξέρω; Βεβαίως. Ξέρω και το όνομα. Δε χρειάζεται θαρρώ να εξηγήσω ξανά το "και"... Ούτε και πως δεν πρόκειται να το αποκαλύψω, αρκετό πρόλογο έκανα μιλώντας παραπάνω για το Λιαντίνη και την ερωμένη του Σεφέρη για να στηρίξω την άποψη πως το αληθινό όνομα της γυναίκας ή δεν έπρεπε καθόλου να αναφερθεί ή να ειπωθεί το αληθινό και μόνο το αληθινό.
Σας λέω όμως ξανά ότι όλα αυτά εγώ τα προσπερνώ. Σιγά μην το κάνω μείζον θέμα τι γράφει για το Λιαντίνη ο ένας και ο άλλος.
Στην ουσία λοιπόν. Και που θα ειπωθεί δωρικά:
Υπήρξε Αμαλία στη ζωή του Λιαντίνη!!!!!!!
Και είμαι σε θέση να το γνωρίζω με ντοκουμέντα. Μόνο που δεν ήταν η δήθεν Αμαλία στα δημοσιευθέντα γράμματα.
Αυτό επίσης θα το κρατήσω για μένα. Προς το παρόν. Και θα δει το φως της δημοσιότητας αν κι εφόσον αποφασίσω κάποτε να γράψω βιβλίο για το Λιαντίνη. Ως τότε κρατήστε τη δήλωση σαν αίνιγμα και δώρο. Κατά την προσφιλή μέθοδο του Δασκάλου...
Κι ας αρχίσουν να τρέχουν και να διαμαρτύρονται οι διάφοροι προς τους κατέχοντες ντοκουμέντα για τη ζωή του Λιαντίνη που δεν το έδωσαν αυτό το στοιχείο σε αυτούς και κατέληξε στα δικά μου χέρια. Ίσως και γιατί ξέρουν αυτοί που μου δίνουν ντοκουμέντα ότι από μένα δε θα διαρρεύσει τίποτε προς τα έξω που δεν πρέπει να διαρρεύσει. Και με μόνο κριτήριο τη φιλοσοφία του Δημήτρη Λιαντίνη... Αν είναι δηλαδή συμβατό με τη φιλοσοφία του. Και με το ήθος που μας δίδαξε.
Το ντοκουμέντο λοιπόν για την αληθινή Αμαλία στη ζωή του Λιαντίνη θα έρθει κάποια στιγμή στο φως. Και μαζί και το ερώτημα. Αν ήταν άσχετη η επιλογή της άλλης Αμαλίας. Της ψεύτικης. Ή τυχαία και μόνο συνέπεσαν τα ονόματα. Εδώ ομολογώ ότι δεν έχω απάντηση. Μόνο απορία...
Κι έχω μάθει να ζω με α-πορίες. Έχω μάθει να παραδέχομαι πως δεν ξέρω ό,τι δεν ξέρω. Ακριβό δώρο της λιαντινικής φιλοσοφίας. Να μη χρειάζεσαι ένα ψέμα για να καλύψεις την άγνοια. Όπως για παράδειγμα με την υπόθεση Ταΰγετος. Και αν και πώς και πότε πέθανε ο Λιαντίνης. Έχω τα κότσια να το λέω αυτό. Πως για μένα παραμένει άλυτο το αίνιγμα. Ακριβώς γιατί ξέρω πολλά. Και γιατί δε χρειάζομαι να ξεγελάσω κανέναν πως όλα τα γνωρίζω. Άκουσα γαρ με τα ίδια μου τα αυτιά την τελευταία διδασκαλία που μας έκανε ο Λιαντίνης για το ένα πουκάμισο αδειανό. Και λέω πως την κατάλαβα... Δεν έχω ανάγκη επομένως να καταλάβω καμία Τροία.
Όσο για σας που είχατε την υπομονή να με διαβάσετε, ανοίξτε τα βιβλία του Λιαντίνη. Τα άγια πρωτότυπα. Εκεί είναι όλα. Εκεί είναι η ουσία. Πρώτα αυτά. Και μετά οι Αμαλίες...
________________________________
1. Δ. Λιαντίνη, Τα Ελληνικά, σελ. 45
2. Δ. Λιαντίνη, Ο Νηφομανής, σελ. 62
3. ό.π. σελ. 67
4. ό.π. σελ. 33
5. Σεφέρης, Μέρες Β΄, σελ. 54
6. Δ. Λιαντίνη, Ο Νηφομανής, σελ. 117
7. Δ. Λιαντίνη, Γκέμμα, σελ. 8
8. ό. π., σελ. 170
9. Δημήτρης Αλικάκος, Λιαντίνης - έζησα έρημος και ισχυρός, Αθήνα 2006, εκδόσεις Λιβάνη, σελ. 145 (και να προσθέσω για όσους τυχόν το αγνοούν πως Δημ. Θ. Νικολακάκος είναι ο Δημήτρης Λιαντίνης)
ΟΙ ΛΕΙΜΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου