Υπό τον όρο ότι θα επιβληθεί πρώτα στους ενήλικες...

‎"Αυτή τη γνώση θα την ενσταλάξει η αγωγή στους νέους, μόνο υπό τον όρο ότι θα επιβληθεί πρώτα στους ενήλικες σαν νέα κατανόηση.

Γιατί οι ενήλικες έχοντας απολέσει ολοτελώς τους, όσο πιο άκρατους τόσο και πιο σωστικούς, τύπους της πολυσέβαστης ανάγκης, έχουν εκτρέψει από την αρχή την αγωγή των νέων σε μορφές ασύμφωνες προς τα φυσικά υποδείγματα. Με τη δίκαιη συνέπεια η παιδεία μας να διακονεί σήμερα το μοντέλο της οντολογικής απάτης και της ηθικής υποκρισίας."

ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ - HOMO EDUCANDUS, σελ. 22

Όπως ο ήλιος λάμπει επί δικαίων και αδίκων, επί φτωχών και πλουσίων, επί φυτών και ζώων και ανθρώπων και πάνω από ολόκληρη την πλάση, όμοια και ο λόγος του Λιαντίνη προσλαμβάνεται από τον καθένα που τον προσεγγίζει και μετατρέπεται σε χίλιες δυο μορφές. Και δικαίωμα του καθενός να επιλέξει τον τρόπο. Ανάλογα βέβαια και με τις δυνατότητές του.

Για μας όμως, τους μαθητές του, που είμαστε στην πλειοψηφία μας εκπαιδευτικοί, δεν μπορεί παρά να μπαίνει επιτακτικά το καθήκον μιας μικρής φράσης από το Homo Educandus:

Υπό τον όρο ότι θα επιβληθεί πρώτα στους ενήλικες...

Η νέα αγωγή θα επιβληθεί. Η αγωγή που εισηγήθηκε ο Δημήτρης Λιαντίνης, κύρια στο βιβλίο του: Homo Educandus - Φιλοσοφία της Αγωγής.

Πώς όμως; Πώς μπορεί ο δάσκαλος να επιβάλει τη νέα αγωγή στους ενήλικες πρώτα και μετά στους μαθητές του; Ώστε να σταματήσει η αγωγή μας να διακονεί το μοντέλο της οντολογικής απάτης και της ηθικής υποκρισίας;

Οι τρόποι είναι πολλοί. Ανάμεσά τους όμως σίγουρα περιλαμβάνονται και οι σχέσεις που κάθε εκπαιδευτικός δημιουργεί με τους γονείς των μαθητών του. Ένα πεδίο δράσης που κάθε εκπαιδευτικός θα αναγκαστεί να περπατήσει όταν ο μαθητής του είναι ανήλικος. Θα έρθει θέλει δε θέλει σε επαφή με τους φυσικούς εκπροσώπους του παιδιού, τη μητέρα, τον πατέρα, τους κηδεμόνες. Και θα συνεχίσει να έρχεται ως τη μέρα που θα αποχωρήσει από την υπηρεσία.

Κι όμως, για το σημαντικότατο αυτό τομέα, τις σχέσεις των δασκάλων με τους γονείς, ανύπαρκτη ως ελάχιστη είναι η θεωρητική κατάρτιση του δασκάλου. Αν και η Παιδαγωγική Επιστήμη εδώ και δεκαετίες έχει επισημάνει τη σπουδαιότητά του στην αποτελεσματική λειτουργία του σχολείου. Και όμοια η εκάστοτε κυβερνητική εξουσία, ενδιαφερόμενη για την αποτελεσματικότητα της παιδείας που χρηματοδοτεί, απαιτεί από τους εκπαιδευτικούς να συνεργάζονται με τους γονείς.

Στην πράξη λοιπόν ο δάσκαλος προσέρχεται αβοήθητος και απροετοίμαστος για το ρόλο αυτό, του συνεργάτη των γονιών. Και φυσικά τρώει τα μούτρα του στα πρώτα του βήματα. Συναντά αδιαφορία από τους γονείς, υποτίμηση, αυθαίρετες παρεμβάσεις στο έργο του, αλλά και άγνοια για το τι σημαίνει σχολείο. Η απογοήτευση είναι μοιραία και ενίοτε οδηγεί σε μόνιμη κατάσταση συνοδευμένη από αρνητικά συναισθήματα προς τους γονείς.

Λείπει και αυτή η γνώση. Της διαχείρισης των προβληματικών καταστάσεων στις σχέσεις που δημιουργούμε με τους άλλους ανθρώπους. Αλλά και η στήριξη από εξειδικευμένο προσωπικό. Απουσιάζει ο σχολικός ψυχολόγος και ο κοινωνικός λειτουργός και ο δάσκαλος έχει συνήθως το διευθυντή του να απολογηθεί για την αποτυχία του. Ειδικά όταν ξεπεράσει τα όρια και ο δυσαρεστημένος γονιός καταφύγει στους προϊσταμένους του δασκάλου.

Σε κανέναν δε αρέσει να ελέγχεται από τους ανωτέρους του για αποτυχία. Έτσι ο δάσκαλος μετά τα πρώτα σκουντουφλήματα θα αναγκαστεί να βρει τον τρόπο να γλιτώσει από άλλα στραβοπατήματα. Θα προσαρμοστεί αργά ή γρήγορα στις απαιτήσεις των γονιών και της υπηρεσίας και θα ξεχάσει τις απαιτήσεις τις παιδαγωγικής. Έτσι κι αλλιώς η τελευταία μόνο απαιτήσεις έχει κι όχι ουσιαστική βοήθεια στο πώς θα οικοδομήσει τις πολυπόθητες σχέσεις με τους γονείς. Γιατί αυτή η παιδαγωγική είναι μονόπλευρα εστιασμένη στο παιδί. Και μόνο για το παιδί προετοιμάζει το δάσκαλο.

Λάθος! θα πει ο Λιαντίνης. Η αγωγή θα επιτύχει το έργο της μόνο υπό τον όρο ότι θα επιβληθεί πρώτα στους ενήλικες. Αλλιώς, δασκαλάκο μου, θα κάνεις μια τρύπα στο νερό. Κι ό,τι εσύ θα οικοδομείς στο σχολειό, θα έρχονται οι ενήλικες και θα το γκρεμίζουν. Πόσες και πόσες φορές δεν το είδαμε να συμβαίνει;

Γιοφύρι της Άρτας και ο δικός μας αγώνας... Ποια όμως η γυναίκα του πρωτομάστορα; Ποια θα παραχώσουμε στα θεμέλια για να χτιστεί επιτέλους η γέφυρα; Μα την απάτη. Την οντολογική και τη δίδυμη αδερφή της, την ηθική υποκρισία.

Ο δάσκαλος εδώ θα χρειαστεί όχι απλά τη γνώση αλλά τη φιλοσοφική θεώρηση της αγωγής. Να εννοήσει και να κατανοήσει ποιος είναι ο αληθινός του ρόλος. Του υπαλλήλου που έναντι αμοιβής διδάσκει γραφή, ανάγνωση και προπαίδεια; Του έμπιστου παιδαγωγού που οι γονείς τού αφήνουν στα χέρια του ό,τι πολυτιμότερο έχουν; Μα από αρχαιοτάτων χρόνων ο παιδαγωγός ένας πειθήνιος σκλάβος ήταν. Που εκτελούσε τις επιθυμίες των αφεντικών του.

Ο Λιαντίνης θα διαφωνήσει κι εδώ. Και τελείως άλλο θα σμιλέψει το δικό του μοντέλο του αληθινού δασκάλου. Στο βιβλίο του Τα Ελληνικά. Εν αρχή ην ο δάσκαλος, θα γράψει. Και παρακάτω θα μιλήσει για δασκάλους ποντίκια.

Είναι μακρύς ο δρόμος που ο νέος δάσκαλος θα διανύσει για να ανακαλύψει - αν ανακαλύψει - τον αυθεντικό τύπο δασκάλου. Και θα γδάρει αμέτρητες φορές τα γόνατά του. Άλλο δρόμο δεν έχει. Μόνο το δρόμο του πόνου. Εκείνου του πόνου του βαθύτατου που πόνο του κόσμου αποκάλεσε ο Λιαντίνης στο Έξυπνον Ενύπνιον. Και με το αίμα της καρδιάς του θα γράψει τη δική του απάντηση στον παραλογισμό που αντιμετωπίζει.

Γιατί είναι παραλογισμός οι αλληλοσυγκρουόμενες απαιτήσεις που προβάλλουν στο δάσκαλο οι διάφορες ομάδες αναφοράς που τον περιβάλλουν. Κι όχι τυχαίος. Η αποτυχία του δασκάλου στις σχέσεις του με τους γονείς δεν είναι τυχαία. Ολόκληρο το σάπιο σύστημα εκπαίδευσης στηρίζεται σ' αυτή την αποτυχία. Αλλά και μεθοδευμένο το επόμενο σκαλοπάτι. Της υποταγής του δασκάλου. Στην εγκατάλειψη των παιδαγωγικών του πιστεύω και τον ευνουχισμό της παιδαγωγικής του ελευθερίας. Θέλει δε θέλει ο δασκαλάκος θα μάθει να συνεργάζεται με τους γονείς μέσα στα πλαίσια που το σύστημα βολεύεται. Και δεν απειλείται η αναπαραγωγή της ιδεολογίας του.

Αυτή ακριβώς την εικόνα κατέγραψε πριν αρκετά χρόνια μια επιστημονική έρευνα που μελέτησε τις σχέσεις των δασκάλων με τους γονείς. Βρήκε δασκάλους που συνεργάζονται με τους γονείς σε ικανοποιητικό βαθμό αλλά σε λάθος βάση. Μια συνεργασία που αφήνει απέξω το κύριο διακύβευμα της παιδείας και κατατείνει στην επίτευξη των στόχων που η εκάστοτε εξουσία θέτει για την εκπαίδευση. Πέρα και έξω από όσα θέλει ο δάσκαλος αλλά και πέρα έξω από όσα θέλουν οι γονείς.

Η έρευνα έγινε στην Κύπρο. Το 1995. Υποκείμενα 260 εκπαιδευτικοί της επαρχίας Λευκωσίας. Που απάντησαν σε ένα μακρύ ερωτηματολόγιο 101 μεταβλητών. Ανεξάρτητων, εξαρτημένων, παρεμβαλλόμενων. Κι έπειτα η μέθοδος των θετικών επιστημών, η στατιστική, και συγκεκριμένα το πρόγραμμα SPSS, ανέλαβε να επεξεργαστεί τα δεδομένα και να κομίσει τα αποτελέσματα. Να βρει μέσους όρους, τυπικές αποκλίσεις, ποσοστά και να κάνει t-test και αναλύσεις διασποράς (κριτήριο F). Περιγραφική και επαγωγική στατιστική. Ακαταλαβίστικες διαδικασίες για τον κλάδο των δασκάλων που συνήθως προέρχεται από τη θεωρητική κατεύθυνση σπουδών και όχι εκείνη που κατέχει το εργαλείο σκέψης της θετικής επιστήμης. Καθόλου τυχαίο και αυτό. Και το μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω, από χρόνια κατακρημνισμένο στις ακαδημίες των δασκάλων.

Ποιος θα παλινορθώσει την αξία των θετικών επιστημών; Ο Λιαντίνης και πάλι. Γεωμετρικά και έμπεδα. Και με το εν αρχή ην η πράξις οδηγό και μπροστάρη.

Ο Λιαντίνης θα μπει στην αίθουσα διδασκαλίας κι αντί για θεωρητικούρες θα απογειώσει τους σπουδαστές του Μαρασλείου, τους μετεκπαιδευόμενους δασκάλους, από το πρώτο κιόλας μάθημα στ' αστέρια. Η θεωρία του big bang, της μεγάλης έκρηξης. Και το επίμετρο των Ελληνικών του Δημήτρη Λιαντίνη. Ξέρει πως απευθύνεται σε έναν κόσμο που παπαγάλισε κανόνες ορθογραφίας και χρονολογίες ιστορίας. Που ξέρει λιγότερα μαθηματικά από έναν καλό απόφοιτο λυκείου. Και με τη φυσική και τη χημεία έχει διαζύγιο εξ απαλών ονύχων. Ξέρει όμως και τι όρισε ο Σολωμός ως ποίηση: Η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα. (Χάσμα Σεισμού, σελ. 55) Κι από το Σολωμό θα κλέψει τη φράση για να στολίσει την είσοδο της τάξης του ο Λιαντίνης:

"Χαίρομαι που με τη μαθηματική επιστήμη, αρχίσατε να οικοδομήτε την αλήθεια."

Μ' αυτό το πνεύμα, το γεωμετρικό, συνεχίζοντας τα συνήθια του Πλάτωνα, θα ξαναστείλει ο Λιαντίνης τους μαθητές του πίσω στα σχολειά τους. Να συνεχίσουν το έργο που τους εμπιστεύτηκαν οι άνθρωποι. Και οι έλληνες. Νόημα κλεισμένο σοφά στο δωρικό προλόγισμα των Ελληνικών:

«Να υπάρχεις Ελληνικός δηλώνει τέσσερες τρόπους συμπεριφοράς.

Ότι δέχεσαι την αλήθεια που έρχεται μέσα από τη φύση, όχι την αλήθεια που φτιάχνει το μυαλό των ανθρώπων. Ότι ζεις σύμφωνα με την ηθική της γνώσης, όχι με την ηθική της δεισιδαιμονίας και των προλήψεων. Ότι αποθεώνεις την εμορφιά, γιατί η εμορφιά είναι δυνατή σαν το νου σου και φθαρτή σαν τη σάρκα σου.

Και κυρίως αυτό: ότι αγαπάς τον άνθρωπο. Πώς αλλιώς! Ο άνθρωπος είναι το πιο τραγικό πλάσμα μέσα στο σύμπαν.»

Να αγαπάς τον άνθρωπο. Πώς αλλιώς;

Έτσι έφτασα κι εγώ στην Κύπρο. Αμέσως μετά το Μαράσλειο και με νωπές τις διδαχές του Λιαντίνη. Τέλη του 1994. Της χρονιάς που ο ΟΗΕ αφιέρωσε στην οικογένεια. Διεθνές έτος οικογένειας όπως μαρτυρούν ακόμη τα γραμματόσημα πολλών χωρών:

Από την Ευρώπη και τη Σλοβενία, ως την Ασία και τη μακρινή Ινδία. Οι άνθρωποι εκείνη τη χρονιά, το 1994, τίμησαν την οικογένεια. Και θυμήθηκε και ο ΟΗΕ το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα των γονιών:

Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο άρθρο 26:

«Οι γονείς έχουν κατά προτεραιότητα το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος της εκπαίδευσης που θα δώσουν στα παιδιά τους.»

Ακούς, δασκαλάκο; Οι γονείς των μαθητών σου έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος της εκπαίδευσης που θα δώσεις στα παιδιά τους. Και κατά προτεραιότητα. Πότε και ποιος σου το δίδαξε αυτό;

Ποιος και πότε σου δίδαξε και σου εξήγησε τι ακριβώς κάνεις από την ώρα που μπαίνεις σε ένα σχολείο να διδάξεις; Δε είσαι εκεί για το ξεροκόμματο που σου δίνουν για μισθό. Είσαι εκεί γιατί η κάθε μάνα που έφερε παιδί στον κόσμο λαχταράει το καλύτερο για το παιδί της.

Να στο πω πιο απλά; Αν η κάθε μάνα και ο κάθε πατέρας δε γεννούσαν παιδιά, σχολείο δε θα υπήρχε. Δε θα υπήρχες ούτε κι εσύ. Είναι η ανάσα της ανθρωπότητας που έπλασε τα σχολεία. Και την αγωγή του νέου ανθρώπου. Για να τον παραδώσεις έτοιμο εσύ, ο δάσκαλος, στην κοινωνία. Κι όχι στην κρατική εξουσία.

Είσαι εκεί για να διαπλάσσεις ανθρώπους ελεύθερους κι όχι γενίτσαρους.

Κάθε παιδί, δασκαλάκο:

Έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Βασικό ανθρώπινο δικαίωμα κι αυτό.

Αλλά ποια εκπαίδευση; Ποιος θα ορίσει αυτή την εκπαίδευση; Και τι θα διδάξεις στους μαθητές σου; Εσύ ειδικά που σου έγινε η χάρη να σε διδάξει ένας Λιαντίνης;

Θεός δεν είσαι, δασκαλάκο. Είσαι άνθρωπος και άνθρωπος χρωστάς να μείνεις. Τίποτε καλύτερο απ' αυτό. Το μέτρο το ανθρώπινο. Το πάντων χρημάτων μέτρον άριστον.

Εσύ ειδικά, δασκαλάκο. Που γυρνάς σήμερα στις πλατείες με τους χιλιάδες αγανακτισμένους ανθρώπους. Πρέπει επιτέλους να σκεφτείς. Ποιος δικαιούται να ορίζει το είδος της εκπαίδευσης; Εκείνοι που απέτυχαν να ορίσουν ακόμη και τα οικονομικά της χώρας; Αυτοί που τη μία μέρα έλεγαν πως λεφτά υπάρχουν και την επόμενη σε έδειξαν με το δάχτυλο κραυγάζοντας: "Μαζί τα φάγαμε!"

Οι ίδιοι που σε κατηγόρησαν για τεμπέλη. Εσένα που σαν σκυλί τους δουλεύεις χρόνια αντί πινακίου φακής. Τοις κείνων ρήμασι πειθόμενος και όργανο πειθήνιο. Για σχολείο αποτελεσματικό στα μέτρα τα δικά τους. Όργανό τους και προϊόν δικό τους και της εκπαίδευσής τους είσαι, δασκαλάκο. Δεν το βλέπεις;

Αυτοί σε έστειλαν με γνώσεις μισές και ψέματα φορτωμένο να το παίξεις δάσκαλος. Κι έφαγες ξανά και ξανά τα μούτρα σου. Επίτηδες κι όχι τυχαία. Δε χρειάζεται, σου λέει, έτσι να κόψουν το κεφάλι ενός λαού. Το αφήνουν απλά αμόρφωτο. Ελεγχόμενο. Και χειραγωγήσιμο.

Κι είσαι εσύ, δασκαλάκο, που βγάζεις πέρα τη δουλειά τους. Να κρατάνε δούλους τους ανθρώπους. Γιατί ποτέ δεν κατάλαβες τι ακριβώς κάνεις στο σχολείο. Ποιος είναι ο αληθινός σου ρόλος. Κι αν το κατάλαβες, δεν ξέρεις τον τρόπο ν' αντιδράσεις.

Μπροστά σου είναι. Κάθε μέρα. Είναι τα μάτια της μάνας που αποχαιρετάνε το παιδί στην πόρτα του σχολειού. Και η αγκαλιά του πατέρα που το υποδέχεται κάθε μεσημέρι. Είναι οι γονείς που σου εμπιστεύονται ό,τι πολυτιμότερο έχουν. Είναι αυτοί που η φύση ορίζει να θέλουν το καλύτερο για το παιδί τους. Και η οργανωμένη κοινωνία να τους κρατάει σε σκοτάδι βαθύ ποιο είναι αυτό το καλύτερο.

Η αλήθεια της φύσης και η αλήθεια που φτιάχνει το μυαλό των ανθρώπων. Εκεί παλεύεις. Ανάμεσα στην άδολη αγάπη του γονιού για το σπλάχνο του και σε όσα του έχουν παραγεμίσει το κεφάλι. Τις αντιλήψεις του. Ναι, είναι λάθος αυτές οι αντιλήψεις. Τις περισσότερες φορές. Και σε πνίγουν με τις απαιτήσεις τους. Το ξέρω. Το έχω περάσει.

Ψάχνεις έξοδο από το τούνελ και φως πουθενά. Μόνο σκοτάδι. Είναι οι προσπάθειές μας σαν των Τρώων; Όχι!

Εσύ είσαι έλληνας. Πρέπει να είσαι έλληνας. Όπως κάθε άνθρωπος. Και απόγονος του Οδυσσέα. Με τα δικά τους όπλα θα τους πολεμήσεις. Και με την πονηριά σου. Έτσι θα χτίσεις το δούρειο ίππο σου.

Ακόμη κι όταν ο Εφιάλτης φαίνεται στο βάθος. Έλληνας και τότε να σταθείς. Λεωνίδας. Στις δικές σου Θερμοπύλες. Στο μετερίζι της παιδείας.

Μόνο που ο Λεωνίδας, τουλάχιστον ιστορία γνωρίζεις, δεν ήταν μόνος. Ούτε κι εσύ είσαι. Οι δικοί σου 300 είναι οι γονείς των μαθητών σου. Μαζί τους θα σταθείς στη μάχη. Για το αύριο. Για το καλύτερο. Για τον άνθρωπο. Για την αθώα νέα γενιά.

Και το ερώτημα είναι: Είσαι έτοιμος να πεις το Μολών Λαβέ; Όπου και όταν;

Μόνο αυτό. Ούτε οι γνώσεις οι βαθυστόχαστες για αποτελεσματική συνεργασία, ούτε άλλο. Μόνο με της ψυχής το πύρωμα και με το αίμα. Είσαι, ρωτάω, έτοιμος;

Να διασχίσεις το αγκαθερό μονοπάτι που σε χωρίζει από τους γονείς. Που αδιαφορούν για το έργο σου, σε υποτιμούν, παρεμβαίνουν αυθαίρετα, αγνοούν τι τραβάς... Τα ξέρω, σου λέω. Δε μιλάω έξω απ' το χορό.

Σ' αυτούς όμως τους γονείς πρέπει να ενσταλάξεις τη γνώση. Για τη νέα αγωγή που χρειάζεται ο τόπος, ο λαός, ο άνθρωπος. Εσύ θα γίνεις ο δάσκαλός τους. Εσύ που θα τους οδηγήσεις. Που σε είπανε παιδαγωγό. Γιατί ποτέ δεν ξέχασαν ότι οι παιδαγωγοί ήταν σκλάβοι. Κι άλλο ήταν οι δάσκαλοι.

Δάσκαλος, δασκαλάκο, ήταν ο Σωκράτης. Γι' αυτό τον κέρασαν κώνειο. Δάσκαλος και ο Δελμούζος. Γι' αυτό τον έσυραν σε δίκη. Δάσκαλος και ο Λιαντίνης. Γι' αυτό τον σκότωσε το μεγάλο έγκλημα.

Εσύ; Θα μείνεις δασκαλάκος;

______________________________________

Ένα αφιέρωμα στο Δάσκαλο Λιαντίνη. Επίλογος μιας εισήγησης που έγινε χτες. Προς τους δασκάλους της Θεσπρωτίας. Με θέμα τις σχέσεις των δασκάλων με τους γονείς.

Την ώρα που ο τόπος φλέγεται και οι πλατείες γιομίζουν αγανακτισμένους ανθρώπους που δεν ξέρουν αυτή την αγανάκτηση τι να την κάμουν. Ένα κίνημα που τα μίντια έπεσαν πάνω του να το ξεχαρβαλώσουν και να το αλλοτριώσουν.

Περισσότερα για την εισήγηση εδώ. Και η εισήγηση ολόκληρη και η παρουσίαση σε power point εδώ.

Γιατί ενήλικες δεν είναι μόνο οι γονείς. Είναι και οι δάσκαλοι. Δε φτάνει λοιπόν να ενσταλάζουμε τη γνώση μόνο στους γονιούς των μαθητών μας. Μα και στους συναδέλφους. Ειδικά τους νέους. Τους ωρομίσθιους, τους ΕΣΠΑ, τους αναπληρωτές. Τους απλήρωτους, που δεν ξέρουν αν και πού θα εργαστούν του χρόνου. Που γυρνάνε σαν τους αθίγγανους από σχολείο σε σχολείο. Δυο ώρες εδώ, τρεις εκεί. Να συμπληρώσουν το ωράριο και το μεροκάματο της ντροπής. Ποιες σχέσεις με τους γονείς μπορούν να δημιουργήσουν αυτοί οι νέοι δάσκαλοι;

Δεν μπορούν. Και δεν είναι τυχαίο. Αλλά σοφά μελετημένο. Και προμελετημένο...

Το έδειξε χρόνια πριν εκείνη η έρευνα στην Κύπρο. Με τους δασκάλους που παρουσίαζαν υψηλό βαθμό συνεργασίας με τους γονείς. Αλλά τι συνεργασία; Στα πλαίσια της εξουσίας. Και μια συνεργασία, αυτό κυρίως, αποτέλεσμα της ικανοποίησης για το επάγγελμα. Απλόχερα δοσμένη εκείνον τον καιρό στους Κύπριους δασκάλους.

Εδώ, σήμερα, ούτε αυτό δεν έχουμε. Εκτός και έχουμε έστω και έναν εκπαιδευτικό ικανοποιημένο από το επάγγελμά του. Είναι όλα μελετημένα και προμελετημένα.

Και τι προσμένουμε συναθροισμένοι στις πλατείες; Ή και όχι; στου καναπέ μας ακόμη παραδομένοι τη νωχέλεια; Τι άλλο έργο από το "μας φταίει το σαμάρι και χτυπάμε το γομάρι;" Δεν έχεις δει με ποιον τα βάζουν οι αγανακτισμένοι επιβάτες ενός λεωφορείου που αργεί να ξεκινήσει από την αφετηρία; Με το σταθμάρχη που έφτιαξε το δρομολόγιο ή με τον οδηγό;

Τι καρτεράς λοιπόν; Λύσε το χειρόφρενο. Και πάτα γκάζι. Γιατί ο Λιαντίνης το είπε:

"Η απώτερη πρόθεση της προβληματικής μου είναι να δώσω ένα νεύμα σχετικά με την ανάγκη, να αποσυνδεθεί ολοκληρωτικά η αγωγή και το σχολείο από τις θρησκείες και τις συναγωγές.

Για την ανάγκη αυτής της τομής οι καιροί βοούν και βρυχιούνται. Όχι απλά δεν περιμένουν, αλλά βιάζονται ραγδαία."

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, Τα Ελληνικά, σελ. 203