ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΟ OFFICIAL SITE ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΝΤΙΝΗ ΤΟ liantinis.gr




ΟΡΕΙΠΟΡΙΚΟ

Τίμιε αναγνώστη, αν: «Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του.» (Δημήτρης Λιαντίνης, Χάσμα Σεισμού, σελ. 24) τότε δεν πρέπει να λησμονούμε και τούτο: «Είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του αληθινού ποιητή.» (Δημήτρης Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ. 84). Έτσι γράφουμε όσα ακολουθούν για τη ζωή του Λιαντίνη και έτσι και συ, παρακαλούμε, να τα διαβάσεις... (ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ)

Μπαίνοντας η καινούρια δεκαετία του '90 ο Δημήτρης Λιαντίνης φτάνει στη Γκέμμα του, στην κορωνίδα δηλαδή της δημιουργίας του.  Είναι τα χρόνια που θα σμιλέψει βιβλία «από οργή για τους αιώνες που δε θα υπάρχει Τα Ελληνικά και τη Γκέμμα:


Δική του η δήλωση. Κι αν μοιάζει να ακυρώνει το προηγούμενο συγγραφικό του έργο, στην πράξη  δηλώνει τη μεγάλη αλλαγή. Ένας πολύ δικός του άνθρωπος λέγει χαρακτηριστικά: «Μετά το '90 ήταν σαν  να τον είχε κυριεύσει ένας θεός ή ένας δαίμων...»

Ποιος θεός; Ποιος δαίμων; Ή κάτι ανάμεσό τους; Απάντηση δεν έχουμε. Ή και αν έχουμε, δεν μπορούμε να τη μοιραστούμε με άλλους. Σεβασμός στη μνήμη του Δασκάλου; Ο όρκος που δώσαμε να μη μιλήσουμε; Ναι, αλλά και η επίγνωση πως δεν κατέχουμε ολόκληρη την αλήθεια. Μια αλήθεια που κανείς δε φαίνεται να κατέχει ολόκληρη... Πώς να μιλήσουμε;

Το βέβαιο είναι πως την περίοδο αυτή μπαίνει στη ζωή του το Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. Οι πληροφορίες μας λένε πως οι νέες γνωριμίες στο χώρο του Μαρασλείου θα παίξουν το δικό τους ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων της ζωής του. Ίσως γιατί οι σπουδαστές εδώ δεν είναι είκοσι χρονών. Οι περισσότεροι βρίσκονται στο μεσοστράτι της ζωής και όλοι είναι δάσκαλοι με πείρα.


Ο Λιαντίνης συνηθίζει την εποχή αυτή να διδάσκει και έξω από την αίθουσα διδασκαλίας. Αγαπημένος του προορισμός η Ακρόπολη  και δική του η περιγραφή που ακολουθεί:

"Ένα δύο φορές το χρόνο ανεβαίνω στην Ακρόπολη να ξεναγήσω τους μαθητές μου. Όλοι τους είναι φύραμα γόνιμο. Φοιτητές του Αθήνησι, δάσκαλοι μετεκπαιδευόμενοι στο Μαράσλειο και μάχιμοι εκπαιδευτικοί των ΠΕΚ, φυσικοί, μαθηματικοί, βιολόγοι, χημικοί, φιλόλογοι.Καθώς ανηφορίζουμε Κυριακή πρωί στο Ιερό, είμαστε η Συνοδεία του Διονύσου, που λέει ο ποιητής. Το μεσημέρι πίνουμε το καφεδάκι μας στο Λουμπαρδιάρη και καπνίζουμε και ένα «θανατερό». (διαβάστε περισσότερα εδώ)"


Το Μαράσλειο, κι έχω προσωπική εμπειρία, θα αποθεώσει το Λιαντίνη. Οι μετεκπαιδευόμενοι δάσκαλοι βρίσκουν στο Λιαντίνη το Δάσκαλό τους. Μυσταγωγία η κάθε του διδασκαλία. Χωρίς να λείπουν, για την αρμονία, και οι θλιβερές αντιδράσεις... 



Και ο Λιαντίνης; Ένας ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ επί ξυρού ακμής. Στο φοβερό μεταίχμιο του ΕΡΩΤΑ και του ΘΑΝΑΤΟΥ.  Ένας αληθινός δάσκαλος που δίνει τον αγώνα του να κατακτήσει το ΙΔΕΩΔΕΣ ΤΟΥ ΕΣΘΛΟΥ και ως άνθρωπος. Αγώνας ζωής αλλά και αγώνας δημιουργίας. Γιατί το βαθύτερο κύτταρο του Λιαντίνη γράφει στο dna του ΠΟΙΗΤΗΣ.

Ποιητής αληθινός και γνήσιος. Και μόνο η συστηματική μελέτη του έργου του μπορεί να αποκαλύψει τον ύψιστο αναβαθμό που άγγιξε η ποίησή του. Από τα πρώτα του κιόλας συγγραφικά βήματα είχε ορίσει το στόχο:

«Εάν ήταν δυνατό να ευρεθεί ένας τρίτος ανθρώπινος τύπος – ως ζητητής του όντος – επάνω από τους φιλοσόφους και τους ποιητές, που να μεταχειρισθεί το διαυγές μόνο της φιλοσοφίας και το Είναι μόνο της ποίησης, ο ζητητής αυτός θα μας οδηγούσε ασφαλώς στην απόλυτη γνώση. Διότι θα εκινιόταν στη διάσταση της πληρότητας.» (περισσότερα εδώ)

Η πνευματική διαδρομή του Δημήτρη Λιαντίνη αποτυπώνεται έξοχα από τους τίτλους των βιβλίων του. Συνιστούν ένα ιδιότυπο ορειπορικό «αρκεί ο μελετητής τους να διαθέτει ικανότητα ερμηνευτική και εκπαιδευμένη αντίληψη» (1):


Δεν αποτυπώνει όμως ο κατάλογος αυτός ολόκληρο το συγγραφικό του έργο. Στο αρχείο του άφησε πλήθος ανέκδοτων κειμένων αλλά και άρθρα του, διαλέξεις, ποιήματα, επιστολές. (2)

Το αρχείο βρίσκεται σήμερα στα χέρια της συζύγου του Δημήτρη Λιαντίνη, του ανθρώπου που όσο κανένας άλλος γνωρίζει τη μακρά και επίπονη πορεία του Λιαντίνη στα Γράμματα. Σύντροφός του η Νικολίτσα Γεωργοπούλου  επί 26 χρόνια αλλά και καθηγήτρια Φιλοσοφίας η ίδια, με πανεπιστημιακή καριέρα σαράντα και πλέον ετών αλλά και πλούσια συγγραφική δράση. Συναντήθηκαν οι δυο τους στη Γερμανία το 1972, κατά τη διάρκεια των εκεί σπουδών τους. Από τότε ακολούθησαν κοινή ζωή, έφεραν στον κόσμο την κόρη τους Διοτίμα, το 1973, πένθησαν το αγέννητο αγοράκι τους, το Στέφανο, το 1979, διόδευσαν πολλές ακόμη χαρές και λύπες, ταξιδεύοντας με το δρύινο σκαρί του Οδυσσέα και σε πορεία που και οι δύο αναγνώριζαν ότι σημάδεψε η μοίρα. (3)

1995. Το ζεύγος Λιαντίνη στην Αίγυπτο

Γνωρίζοντας και τον άνθρωπο, τη σύντροφο του Δημήτρη Λιαντίνη, τολμώ να πω ότι στο πρόσωπό της η θεά Τύχη τού έκαμε το σπουδαιότερο δώρο. Ο ίδιος το γνώριζε και το παραδεχόταν. Έφτανε μάλιστα στο σπάνιο για άντρα σημείο να λέγει ότι οφείλει στη γυναίκα, τη Λου του, τα πάντα. Αλλά κι εκείνη, σε όσους καλά τη γνωρίζουν, αποπνέει έναν ανεπανάληπτο έρωτα γυναίκας προς τον άντρα της. Ένας έρωτας που αξιώθηκε να ζήσει  στα υψηλά πεδία του πνεύματος, καθορίζοντας και την αντίστοιχη διαδρομή των δύο πρωταγωνιστών. Αυτή η σχέση ζωής, όταν και αν μελετηθεί στις αληθινές της διαστάσεις, θα φωτίσει μεγάλο μέρος του φαινομένου και του αινίγματος του Δημήτρη Λιαντίνη. Αρκεί ο μελετητής να σταθεί αντικειμενικός και να διαθέτει τα απαραίτητα εφόδια, τα υλικά και τα προσωπικά. (4)

Ο Λιαντίνης όμως δε σπούδασε μόνο τον έρωτα. Ο έρωτας για το Λιαντίνη είναι ο δίδυμος αδελφός του θανάτου, οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Έζησε τον έρωτα για να μελετήσει σε όλο του το εύρος το θάνατο. Κι έζησε ζωντανός το θάνατό του για να ανέλθει στον υψηλότερο αναβαθμό του έρωτα. Κι αν ο έρωτας προϋποθέτει σύντροφο, ο θάνατος αναγκάζει σε ερημία και σε απόλυτα προσωπκά βιώματα.

Είναι ασύλληπτη μια τέτοια διαδρομή για τους κοινούς ανθρώπους. Μόνο οι ποιητές κληρώνονται τέτοιες καταραμένες στράτες, οι ευλογημένοι από τους θεούς και τις μούσες. Και ο καθένας στο μέτρο που του γράφτηκε. Ποιο ήταν το μέτρο για το Λιαντίνη; Ακόμη δε βρέθηκε εκείνος που θα το αξιολογήσει έγκυρα και αδέκαστα. Θα πρέπει πολύ νερό ακόμη να κυλήσει στο μεγάλο του χρόνου ποτάμι.

Ως τότε θα βαδίζουμε τα βήματα της χελώνας. Ενίοτε και του κάβουρα. Και αντιμετωπίζοντας άοπλοι το γόρδιο δεσμό που έδεσε με το σπαθί του. Έτσι που κανείς να μην μπορεί να τον λύσει. Ένας αντι - Αλέξανδρος που κίνησε για εκστρατεία σε χώρα απάτητη από ανθρώπου πόδι. (5)

Εμείς γνωρίζουμε μόνο όσα ο ίδιος θέλησε να μάθουμε. Ένα από τα σημαντικότερα είναι και το ορειπορικό του:


Εδώ είναι ο άλλος Λιαντίνης. Ο έρημος και ισχυρός. Οι 14 σταθμοί μιας ανάβασης που έλαβε τέλος με την εξαφάνιση του ορειβάτη στη 14η ολυμπιάδα της ζωής του. Είναι, λέγουν οι γνωρίζοντες, οι ημερομηνίες που ανέβηκε στον Ταΰγετο, προετοιμάζοντας την τελευταία του πράξη. Μια πράξη που στο ορειπορικό έμεινε άνευ χρόνου. Και για μας ένα μεγάλο και άλυτο αίνιγμα. Που δεν κατάφερε να ξεδιαλύνει ούτε η εύρεση του σκελετού εφτά χρόνια αργότερα.



Είναι όλη αυτή η υπόγεια διαδρομή, που μόνο τις δειράδες της αποκαλύπτει το ορειπορικό, η παράλληλη ζωή που διάγει ο Λιαντίνης τη δεκαετία του '90, και που ελάχιστα έως τίποτα γνωρίζουμε γι' αυτήν, η οποία αναγκάζει ακόμη και τους πολύ δικούς του ανθρώπους να ομολογούν πως δεν τον αναγνώριζαν πια. Και ήταν σαν ένας θεός ή ένας δαίμων να τον είχε κυριεύσει...

Σε ποιο βαθμό καθορίστηκε η διαδρομή αυτή από το αρχιστρατηγικό σχέδιο που ο ίδιος επικαλείτο; Τι ρόλο διαδραμάτισαν οι λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής; Κι εκείνα που γνωρίζουν οι πολλοί και τα άλλα που γνωρίζουν οι ελάχιστοι. Κανείς πάντως δε φαίνεται να τα γνωρίζει όλα. Σαν ένα γιγαντιαίο παζλ φαίνεται η προσπάθεια να μελετήσουμε το Λιαντίνη αυτής της περιόδου. Και είναι πολύ πιθανό ο ίδιος έτσι να το σχεδίασε. Κεντώντας πισοβελονιά στο χάικο του αγαπημένου του Σεφέρη:

Πού να μαζεύεις
τα χίλια κομματάκια
του κάθε ανθρώπου.

Και που μας οδηγεί σε στέπα σιωπής και αμηχανίας. (6) Όσους τουλάχιστον επιμένουμε να εργαζόμαστε με τη δική του μέθοδο, τη μέθοδο των θετικών επιστημών. Και που σκαλώνει διαρκώς στην ποιητική φύση του Λιαντίνη. Το ποίημα, λέγει ο ίδιος, που σημειωτέον ως ποίημα όρισε και την ίδια τη ζωή του, δεν είναι πτώμα να το δουλέψουμε στο ανατομικό τραπέζι με το ψαλίδι και τις τσιμπίδες. Η προσέγγιση του ποιήματος είναι σπουδή σώματος ζωντανού και σφριγώντος. Η αξία και η μαγεία της πηγάζει από τη δυναμική της άμεσης διαλεκτικής του μαζί μας. (7)

Δεν είναι όμως ασήμαντο να σημειώσουμε στο σημείο αυτό το φορτίο που ο Λιαντίνης κληρονόμησε από την προηγούμενη δεκαετία της ζωής του. Τη δεκαετία  που ακολούθησε το χαμό του αγέννητου παιδιού του και έκλεισε με το θάνατο του πατέρα του. Έξω όμως από αυτά τα γεγονότα, και όποια άλλα δεδομένα της προσωπικής ζωής του, για τον ποιητή έχει ξεχωριστό ρόλο και το ίδιο το έργο του. Ειδικά για το Λιαντίνη που αναγνωρίζει ότι:

"Ο τεχνίτης, μια και θέτει το έργο του πάνω απ' όλα, οφείλει να καταστρέψει το άτομό του χάριν του έργου του." (Καβάφης) (8)

Αν λοιπόν η δεκαετία του '80 απέδωσε τρία βιβλία: το Homo Educandus, το Νηφομανή και το Πολυχρόνιο - το ένα καλύτερο από τ' άλλο - όμως άφησε και αρκετά άλλα έργα στο συρτάρι και ημιτελή,  όπως το Ρέκβιεμ για τον Καβάφη. Είναι ένα περίεργο γεγονός αυτό. Ο συγγραφέας του Μέτρου - της Τάξης - και της Κλιτότητας, να αφήνει στη μέση ένα έργο. Και δεν είναι το μόνο. Ημιτελή και ανέκδοτα έμειναν και  Το πέλαγος ανθούν, Η οδός Ακροπόλεως και ο Αλήτης Ελύτης. Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει ότι στο τέλος αυτής της περιόδου ο Λιαντίνης εκδίδει δύο ολιγοσέλιδα εγχειρίδια. Είναι Η Εντολή του Ρουσσώ και η παρακοή των δασκάλων - καθαρά παιδαγωγικού περιεχομένου - και η Διδακτική, οδηγίες διδασκαλίας για νέους εκπαιδευτικούς. Παράλληλα αρθρογραφεί στον τύπο και πραγματοποιεί δημόσιες ομιλίες.

Το ρολόι του προσωπικού χρόνου έχει πλέον περάσει το κρίσιμο σημείο των 40, που ο Ντοστογιέβσκι ντύνει με φράση που κεντρώνει όπως ο σκορπιός ανύποπτο παιδί (9) :

Μετά τα σαράντα τους χρόνια, μόνο οι ηλίθιοι και οι απατεώνες μπορούν να ζουν ακόμη.

Και όμως ο Λιαντίνης φτάνει στη Γκέμμα του σχεδόν μια δεκαετία αργότερα. Είναι περίπου 50 ετών όταν γράφει ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ και τα έχει συμπληρώσει όταν βάζει πλώρη για το κύκνειο άσμα του, τη ΓΚΕΜΜΑ. Τι πυροδότησε αυτή την έκρηξη;

Δεν ονομάσαμε τυχαία την προηγούμενη περίοδο της ζωής του: Στην τροχιά της Γκέμμας. Ο συγγραφέας πριν ακόμη γράψει την πρώτη λέξη του βιβλίου, έχει επί μακρόν κυοφορήσει το έργο του. Έργο που για τους ποιητές ο Ελύτης το καταστέρισε ως συνουσία επ' άπειρον. Εμείς, οι αναγνώστες, δεν μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε αυτή την αλήθεια. Γιατί συμμετέχουμε στη σφαγή από δεύτερο χέρι... (10)

Η ποιητική λοιπόν έκρηξη του Δημήτρη Λιαντίνη λίγο μετά το '90, κρύβει τις αιτίες της στους μυχούς της προηγούμενης περιόδου της ζωής του. Χωρίς να παραβλέπουμε, σύμφωνα και με τη φιλοσοφία του, την όλο και σαφέστερη εικόνα του τέλους. Η ομίχλη διαλύεται και ο ορίζοντας όλο και πλησιάζει. Το βλέμμα του ποιητή, στο βαθμό που άτρεμα ατενίζει το αύριο, φθάνει στο ζενίθ της καθαρότητας. Στα πενήντα του ο Λιαντίνης, γνωρίζει πλέον όπως και ο Σεφέρης, ποιος ακριβώς είναι. (11) Έτσι καταπλέει πλησίστιος για τον κόσμο του Σαίξπηρ, την Ιθάκη των ποιητών που γεννά την Οδύσσειά τους. (12)

Και έτσι κατακτά την κορυφή του όρους. (13)  Του άλλου ορειπορικού. Αυτού που στεφανώθηκε με την ολοκλήρωση της Γκέμμας. Πιάνει το μολύβι το 1993. Και γράφει και ξαναγράφει τα κεφάλαια, αριθμημένα με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, από το α έως το π, για δύο χρόνια. Το βιβλίο όμως θα φτάσει στο τυπογραφείο μόλις το 1996. Και ως την τελευταία στιγμή ο Λιαντίνης με τη σμίλη του θα λαξεύει τις τελευταίες λεπτομέρειες.

Ο εορτασμός και το πανηγύρι του δημιουργού θα λάβουν χώρα μια μέρα του Γενάρη του 1997. Με φωτιά. Τι άλλο; "Πάντα γαρ το πυρ επελθόν κρινεί και καταλήψεται". Για να μπορούμε εμείς, σαν έρθει η άνοιξη,  να μπαίνουμε στο περιβολάκι το μαργαριταροσπαρμένο...  Και θυμίζω πως το πρώτο κεφάλαιο της Γκέμμας είναι η φοβερή ερώτηση της Μαργαρίτας.

Ο Λιαντίνης όμως έχει μία ακόμη άνοιξη και ένα ακόμη φθινόπωρο μπροστά του, πριν φτάσει στην τελευταία άνοιξη, κρατώντας επιτάφιο και ανθεστηριώνα.

Την άνοιξη του 1997 ο Λιαντίνης θα εκφωνήσει την περίφημη ομιλία του Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ. Θα φροντίσει μάλιστα ο ίδιος για την καταγραφή της σε βίντεο, βίντεο που επέβλεψε αυτοπροσώπως το μοντάζ και την τελική του εμφάνιση.

Το καλοκαίρι του '97 θα βρεθεί για τελευταία φορά με τα αδέλφια του. Ζητώντας να κρατηθεί και φωτογραφία αναμνηστική.

Το φθινόπωρο θα οδηγήσει τη μοναχοκόρη του νυφούλα στα σκαλιά της εκκλησίας.



Ο χειμώνας που θα 'ρθει θα είναι ο τελευταίος στο σπίτι του.
____________________________

ΣΧΟΛΙΑ

1. Το χειρόγραφο είναι του ιδίου και αποτελεί το προσχέδιο για τον κατάλογο των έργων του για το τελευταίο βιβλίο του, την Γκέμμα. Τελικά όμως στη Γκέμμα δεν αναφέρθηκαν όλα τα βιβλία, απουσιάζουν από κει τα: ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ, ΙΔΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, HOMO EDUCANDUS. Επίσης οι χρονολογίες που αναφέρονται τόσο στο χειρόγραφο όσο και στη Γκέμμα, δεν αντιστοιχούν όλες σε χρονολογίες πρώτης έκδοσης. Το τρίτο βιβλίο είναι σε παρένθεση καθώς είναι έργο του Νίτσε που ο Λιαντίνης ελλήνισε. Απουσιάζουν για ευνόητους λόγους από τον κατάλογο αυτό ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, που εκδόθηκαν από τη σύζυγό του, κ. Νικολίτσα Λιαντίνη, οκτώ χρόνια μετά την εξαφάνισή του. Από το προλόγισμα τους και η φράση «αρκεί ο μελετητής τους να διαθέτει ικανότητα ερμηνευτική και εκπαιδευμένη αντίληψη».
2. Μέρος του αρχείου του είναι δημοσιευμένο στην επίσημη ιστοσελίδα του Δημήτρη Λιαντίνη, το http://www.liantinis.gr/
3. Δες περισσότερα στο Προλόγισμα του βιβλίου ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, που γράφτηκε από την κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη αλλά και στο τελευταίο γράμμα του Λιαντίνη προς την κόρη τους, Διοτίμα.
 4. Στη δική μας μελέτη σταθήκαμε τυχεροί, γνωρίσαμε όπως γράφτηκε, τη σύζυγο του Λιαντίνη. Οι μαρτυρίες της, γραπτές και προφορικές, στηριγμένες και σε ντοκουμέντα του αρχείου Λιαντίνη, μας βοήθησαν τα μάλα να γνωρίσουμε καλύτερα και το έργο του Λιαντίνη αλλά και τη ζωή του. Δεν αποφύγαμε όμως τη γοητεία από την προσωπικότητά της. Και ο λόγος μας ενίοτε δεν καταφέρνει να σταθεί απόλυτα αντικειμενικός. Ίσως και συνειδητά, για την ισορροπία των άδικων επιθέσεων που έχει δεχθεί η σύζυγος του Λιαντίνη από άλλους μελετητές της ζωής του. Υπογραμμίζουμε όμως ότι με όλες μας τις δυνάμεις προσπαθούμε και την αλήθεια να υπηρετήσουμε και τη μνήμη του Λιαντίνη να προστατεύσουμε. Κι αυτό δεν είναι πάντα ούτε εύκολο ούτε εφικτό. Όταν αργότερα έρθουν στο φως εκείνα που οι πολλοί αγνοούν, ο μελλοντικός μελετητής του Λιαντίνη θα εννοήσει και τους λόγους αυτής της στάσης και τις αξεπέραστες για τα δικά μας δεδομένα δυσκολίες.
5. Δες για τον αντι - Αλέξανδρο στη Γκέμμα, σελ. 144 
6. Ο Νηφομανής, σελ. 68
7. Χάσμα Σεισμού, σελ. 24 και Τα Ελληνικά, σελ. 48.
8. Γκέμμα, σελ. 239
9. Τα Ελληνικά, σελ. 85
10. Τα Ελληνικά, σελ. 51
11. Ο Νηφομανής, σελ. 53
12. Ο Νηφομανής, σελ. 132
13. Γκέμμα, σελ. 145 (καταπληκτική η περιγραφή που κάνει εκεί... )

Έλληνες θα ειπεί...






Να μαζεύονται οι φίλοι, να πίνουν κρασί και να τραγουδάνε...

Προβολές σελίδων τον προηγούμενο μήνα