Είπαμε τραγική ομοιότητα, όχι τρομακτική. Ούτε ταυτίσαμε Λιαντίνη και Χριστούλα...

Προφανώς παρερμηνεύτηκε το χτεσινό μας άρθρο, το μεγαλοπαρασκευάτικο. Για την τραγική ομοιότητα της αυτοκτονίας (;) Χριστούλα με την περίπτωση Λιαντίνη. Κι έσπευσαν αναστατωμένοι κάποιοι καλοί μας φίλοι να μας επισημάνουν τις διαφορές! Ανάμεσα στο Λιαντίνη και στο Χριστούλα...

Τι κρίμα που τόσο προσέξαμε τις λέξεις. Τι κρίμα που τονίσαμε ότι η ομοιότητα είναι στα συνήθεια και όχι στα μήνιν άειδε.

Ας είναι. Χρωστάμε λοιπόν σήμερα να επισημάνουμε και τις διαφορές κι ας πιστεύαμε πως είναι τόσο οφθαλμοφανείς που δε χρειάζεται εμείς να τις τονίσουμε.

1. Ο Δημήτρης Λιαντίνης υπήρξε Δάσκαλος και συγγραφέας με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του. Ο Δημήτρης Χριστούλας υπήρξε φαρμακοποιός και ναι μεν διανοούμενος ως άνθρωπος μορφωμένος αλλά πουθενά δε διαβάσαμε ότι είχε και συγγραφική δράση.

2. Ο Δημήτρης Χριστούλας αυτοκτόνησε μέρα μεσημέρι με ένα περίστροφο στην καρδιά της Αθήνας και ενώπιον πλήθους περαστικών. Στα 77 του χρόνια. Στις 4 Απρίλη του 2012. Ο Δημήτρης Λιαντίνης εξαφανίστηκε στα 56 του χρόνια, την 1η Ιουνίου 1998. Επί επτά χρόνια ουδείς γνώριζε τι απέγινε με βεβαιότητα. Εκτός από έναν που τον Ιούλιο του 2005 οδήγησε την κόρη του Λιαντίνη σε ένα σημείο του Ταϋγέτου κι εκεί υπήρχε ο σκελετός που οι αρχές της χώρας πιστοποίησαν ότι ανήκει στον εξαφανισμένο Λιαντίνη.

3. Και οι δύο ήταν υπέρ της καύσης και όχι της ταφής. Η σορός του Χριστούλα όπως διαβάσαμε θα πήγαινε σε αποτεφρωτήριο. Αντίθετα ο σκελετός που βρέθηκε στον Ταΰγετο ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο του χωριού Κεχρεές, στην Κορινθία.

4. Και οι δύο είχαν μία κόρη. Όμως ο μεν Λιαντίνης άφησε την τελευταία του επιστολή με παραλήπτη την κόρη του ενώ ο Χριστούλας άφησε ένα σημείωμα χωρίς επίσημο παραλήπτη μεν, απευθυνόμενος όμως σε όλο τον ελληνικό λαό.

5. Η "κηδεία" του Δημήτρη Λιαντίνη έγινε σε στενότατο οικογενειακό κύκλο. Χωρίς παπάδες, χωρίς κάποια τελετή.* Η κηδεία του Δημήτρη Χριστούλα έγινε κι αυτή χωρίς παπάδες και ψαλμωδίες αλλά υπήρξε πάνδημος και πολλοί ήταν εκείνοι που αποχαιρέτησαν το νεκρό με ομιλίες και με τραγούδια ακόμη.

6. Ο Χριστούλας όπως διαβάσαμε ήταν έντονα πολιτικοποιημένος. Έπαιρνε μέρος σε διαδηλώσεις ακόμη και ως πολύ πρόσφατα με τους αγανακτισμένους της πλατείας Συντάγματος. Ο Λιαντίνης όχι. Δεν ήταν ο άνθρωπος των κομμάτων και της συμμετοχής σε διαδηλώσεις.

7. Και οι δύο κατάγονταν από την επαρχία και αργότερα εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Ο Χριστούλας από ένα χωριό της Καρδίτσας, ο Λιαντίνης από ένα χωριό της Λακωνίας. Ένα κοινό σημείο αναφοράς ίσως υπήρξε η περιοχή Ζωγράφου και για τους δύο. Εκεί κατοικούσε για αρκετά χρόνια ο Λιαντίνης, εκεί διαβάσαμε ότι είχε διάφορες δραστηριότητες και ο Χριστούλας. Μάλιστα στο face book δημιουργήθηκε και σελίδα για το Ζωγραφιώτη Δημήτρη Χριστούλα!

Σίγουρα ανάμεσά τους θα μπορούσε όποιος γνώριζε καλά και τους δύο να σημειώσει πολλές ακόμη διαφορές. Εμείς θα μείνουμε στις επτά που αναφέραμε. Μας αρέσει ο αριθμός. Και ομολογούμε ότι ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για το Δημήτρη Χριστούλα. Δε θέλουμε λοιπόν να γράψουμε πράγματα που πιθανόν να μην ευσταθούν. Έτσι κι αλλιώς αυτά τα εφτά σημεία δείχνουν πως πέρα από την τραγική ομοιότητα που χτες αναπτύξαμε ήταν πολλές και οι διαφορές. Σε καμία λοιπόν περίπτωση δεν μπορούμε να ταυτίσουμε τις δύο περιπτώσεις.

Αλλά και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την υποψία που και χτες εκφράσαμε. Να γνώριζε τη φιλοσοφία του Δημήτρη Λιαντίνη ο Δημήτρης Χριστούλας. Να επηρεάστηκε ίσως και από όσα έχουν γραφτεί στον τύπο για εκείνον.

Και το λέμε αυτό γνωρίζοντας πως στο ευρύ κοινό θεωρείται δεδομένο βάσει των δημοσιευμάτων ότι ο Λιαντίνης αυτοκτόνησε. Έστω και αν δεν υπάρχει καμία σοβαρή απόδειξη που να αποδεικνύει αυτοκτονία. Και υπογραμμίζουμε ότι η ενδελεχής ιατροδικαστική έρευνα δεν μπόρεσε να εντοπίσει ούτε αιτία θανάτου ούτε και ακριβή χρόνο για το σκελετό που βρέθηκε στον Ταΰγετο.

Επίσης το πανελλήνιο έμαθε την ύπαρξη της επιστολής Λιαντίνη και δημοσιεύτηκε από τις πρώτες κιόλας μέρες που ο καθηγητής εξαφανίστηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία. Την ομοιότητα των λόγων της τελευταίας πράξης Λιαντίνη και Χριστούλα με βάση τις επιστολές που άφησαν την αποδείξαμε χτες παραθέτοντας τα κατάλληλα αποσπάσματα από την επιστολή Λιαντίνη και ολόκληρη την επιστολή του Χριστούλα.

Για όλους αυτούς τους λόγους χτες αναφέραμε ότι ο Χριστούλας συνέχισε την παράδοση του Σωκράτη, του Λεωνίδα, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, των Σουλιωτισσών, του Σαμουήλ στο Κούγκι και του Καψάλη στο Μεσολόγγι, του Συκουτρή, του έλληνα φοιτητή που αυτοπυρπολήθηκε στη Γένοβα, του Σολωμού Σολωμού στην Κύπρο. Όχι του Λιαντίνη!

Και περιμέναμε από τους φίλους μας να το προσέξουν αυτό. Γιατί το γνωρίζουμε και δε χρειαζόταν να μας το υποδείξουν πως ο Λιαντίνης συνιστά μια sui generis περίπτωση. Και πως ο Λιαντίνης υπήρξε πάνω απ' όλα εκτός από Δάσκαλος και ποιητής.

Θα ήμασταν όμως τυφλοί αν δεν είχαμε από την πρώτη στιγμή προσέξει και την ομοιότητα. Την τραγική ομοιότητα. Όχι μόνο με την περίπτωση του Λιαντίνη αλλά και με όλους εκείνους τους ιδανικούς αυτόχειρες που εκθείαζε ο Δάσκαλος και στις προφορικές του διδασκαλίες και στα βιβλία του. Έστω και αν στο γραπτό του έργο καταδικάζει ρητά και κατηγορηματικά την αυτοκτονία. Κι αν αυτό φαντάζει για τους ανίδεους ένα παιχνίδι με λέξεις, να εκθειάζει τους ιδανικούς αυτόχειρες και να καταδικάζει την αυτοκτονία, λέω πως δεν είναι της παρούσης να το αναλύσω. Το έχουμε πράξει διεξοδικά σε πολλά άλλα άρθρα του παρόντος ιστολογίου. Δεν έχουν παρά να τα μελετήσουν.

Θα θυμίσω πάντως εδώ πως στη χτεσινή επιστολή του Λιαντίνη αφήσαμε επίτηδες το σημείο που αναφέρει ποιους θέλει να στεφανώσουν, το Σολωμό και το Λυκούργο. Κανείς τους δεν αυτοκτόνησε... Ο ένας υπήρξε ποιητής και πέθανε όπως πεθαίνουν οι αληθινοί ποιητές, όταν ο θάνατος δεν είχε τίποτε να του πάρει γιατί όσο ζούσε είχε πεθάνει θανάτους πολλούς και ο άλλος χάθηκε και εξαφανίστηκε και πιθανολογείται ότι "έφυγε" από ασιτία. Αντίθετα με όλους τους άλλους που παρομοιάσαμε με το Χριστούλα και που έδωσαν τέλος στη ζωή τους παρουσία κοινού.

Και δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε πως το θέμα αυτό συνιστά βασικό στοιχείο για τη φιλοσοφία του Δημήτρη Λιαντίνη. Η στιγμή του θανάτου. Δεν έχει παρά να μελετήσει ο κάθε ενδιαφερόμενος το κεφάλαιο ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ στη Γκέμμα, για τη μοναχική στιγμή του θανάτου που υπερασπίζεται ο Λιαντίνης και πως το σώμα του νεκρού δε θα το ιδεί ανθρώπου μάτι. Να μη βρει τροφή η τσερεμόνια και η χυδαία περιέργεια και η χαιρεκακία ακόμη...

Ξεκάθαρα επίσης ο Λιαντίνης είχε ταχθεί και κατά οποιασδήποτε επικήδειας τελετής. Και έγινε η επιθυμία του απόλυτα σεβαστή από τους οικείους του. Σε σημείο να εκνευριστούν ακόμη και οι στενοί του συγγενείς που δεν προσκλήθηκαν.

Τι αποδεικνύουν όλα αυτά; Πως ο Λιαντίνης είναι ο φιλόσοφος που ζητά να δίνει ο άνθρωπος με τη ζωή του το τίμημα της ενδοκοσμικής του αθανασίας. Ολοζωής. Με τα έργα της κάθε του μέρας και της κάθε στιγμής. Να ρουφάει τη ζωή και να μην αφήνει στο τέλος ούτε σταγόνα! Ο Λιαντίνης δεν είχε ανάγκη από έναν θεαματικό θάνατο για να γίνει γνωστός. Αντίθετα διέθετε τη βεβαιότητα πως αφήνει πίσω του ένα έργο αθάνατο για τους αιώνες που δε θα υπάρχει, και ειδικά αναφέρει τα Ελληνικά και τη Γκέμμα.

Είναι ο τρόπος των ποιητών αυτός. Ο τρόπος του Λιαντίνη.

Μα υπάρχει και ο τρόπος των ηρώων. Ο τρόπος που επέλεξε ο Δημήτρης Χριστούλας. Αυτοί ανεξάρτητα από τον τρόπο ζωής τους ανυψώνονται αίφνης στην τελευταία τους στιγμή σε μια ανυπέρβλητη και κατάμεστη από ηρωισμό κατάσταση. Όπου ο θάνατός τους γίνεται το τίμημα όχι για τη δική τους ενδοκοσμική αθανασία μα για όσους μένουν πίσω! Στο ακραίο μοτίβο το ελληνικό που διδάσκει το ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ!

Ο Λιαντίνης δεν το απορρίπτει αυτό το μοντέλο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Είναι πρόσταγμα της φυλής αυτό. Οι έλληνες να πεθαίνουν όταν δεν μπορούν να ζήσουν λεύτεροι!

Και εν κατακλείδι. Για όσους ακόμη δεν μπόρεσαν να διακρίνουν τη λεπτή μεν αλλά ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στο Λιαντίνη και στο Χριστούλα. Ο πρώτος χάρισε στους ανθρώπους τη ζωή του και κράτησε μόνο για τον εαυτό του και πεισματικά μάλιστα τη στιγμή του θανάτου. Ο άλλος έζησε τη ζωή του αφανής και χάρισε στο λαό του το θάνατό του.

Απόψε, νύχτα αναστάσιμη, αυτή τη διαφορά ακριβώς γιορτάζουμε. Μα όχι ως διαφορά αλλά ως προς την "ομοιότητα" των δύο αντιθέτων. Την ομοιότητα εκείνη που παρουσιάζουν οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Που δεν μπορούν δηλαδή να υπάρξουν το ένα χωρίς το άλλο. Τι έρωτας, τι θάνατος που είπε και ο ποιητής λαός. Δεν έχεις να διαλέξεις! Είναι σχέση διαλεκτική αυτή. Όχι σχέση ταύτισης.

Σχέση που σημείωσε ο Ηράκλειτος με το φραγμέντο του:

"Άδης και Διόνυσος εν και ωυτό."

Και επανέλαβε αιώνες αργότερα ο εθνικός μας βάρδος με το στίχο του:

"Μόλις είν' έτσι δυνατός ο έρωτας και ο χάρος."

Εκεί ακριβώς τοποθετώ και τη διαλεκτική σχέση της αυτοκτονίας (;) του Δημήτρη Χριστούλα με την περίπτωση Λιαντίνη. Και βάζω ερωτηματικό στην αυτοκτονία σεβόμενη τα τελευταία λόγια του νεκρού: "Δεν αυτοκτονώ, με σκοτώνουν"! Και μιλώ για "περίπτωση" Λιαντίνη και όχι για αυτοκτονία γιατί καμία σοβαρή απόδειξη δεν υπάρχει που να αποδεικνύει πως ο Λιαντίνης αυτοκτόνησε.

Ήλπιζα, λέω, πως το εξασκημένο μάτι των φίλων θα τα πρόσεχε αυτά. Και δεν θα τα παρερμήνευε. Δεν πειράζει όμως. Ίσως έτσι έπρεπε να γίνει για να γραφτεί και το σημερινό άρθρο. Να αποσείσει τις παρερμηνείες. Και των φίλων και όποιου άλλου...

______________________

* Για το θέμα της "κηδείας" του Λιαντίνη οφείλουμε να παραθέσουμε το ακόλουθο σχόλιο που λάβαμε και μάλιστα από έγκυρη πηγή:

"Δεν υπήρξε καμιά κηδεία Λιαντίνη σε στενό οικογενειακό κύκλο. Το Σάββατο 22 Αυγούστου 1998 η γυναίκα του Λιαντίνη μετέφερε με απόλυτη μυστικότητα με το αυτοκίνητό της ό,τι της παρέδωσε ο Κουτσαύτης στις 21 Αυγούστου 1998 στο νεκροταφείο Κεχρεών μόνη εκείνη με τη συνοδεία απλά και μόνον ενός συγγενούς της εξ αγχιστείας. Ανέμενε την άφιξή της ο υπάλληλος του Δήμου, ο οποίος παρέλαβε το κασελάκι και το τοποθέτησε χωρίς να αλλάξουν ούτε μια κουβέντα μέσα σε λάκκο 1χ1.Τίποτα απολύτως άλλο δεν συνέβη. Επειδή ήταν πολύ πρωινή ώρα ουδείς άλλος άνθρωπος υπήρχε στο εν λόγω μικρό νεκροταφείο. Το ίδιο απόγευμα ξεκίνησε ο τεχνίτης να χτίζει το εν λόγω σήμα, το οποίο τελείωσε σε τρεις μέρες. Ούτε πέτρες από Ταύγετο ήρθαν, όπως έχουν γράψει δημοσιογράφοι της οκάς. Όλα τα υλικά – πέτρες προέρχονται από τη γύρω περιοχή των Κεχρεών και οι ποταμίσιες πέτρες αγοράστηκαν από κατάστημα της περιοχής."